O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
13.2. Davlat byudjeti g„azna ijrosining huquqiy
asoslari va tashkiliy elementlari 
Davlat byudjeti g‗azna ijrosining huquqiy asoslarini 
shakllantirish boradida dastlab O‗zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 26-aprelda ―Davlat moliyasini 
boshqarishni isloh qilish loyihasini amalga oshirishga 
tayyorlanish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi 144-sonli qarori 
qabul qilindi. Mazkur loyihani amalga oshirishga Xalqaro 
tiklanish va taraqqiyot banki tomonidan 400,0 ming AQSh 
dollari miqdorida mablag‗ ajratildi. Shuningdek, ―Yaponiya 
hukumati tomonidan O‗zbekiston Respublikasida moliya 
axborot tizimining funksional va texnikaviy tuzilmasini ishlab 
chiqishga‖
148
500,0 ming AQSH dollari miqdorida grant 
ajratilishi ko‗zda tutildi.
Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish loyihasing 
maqsadi davlat moliyasini boshqarishni takomillashtirish, 
zamonaviy kompyuterlar va axborot texnologiyalaridan 

148
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―Davlat moliyasini boshqarishni 

isloh qilish loyihasini amalga oshirishga tayyorlanish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi 
144-sonli (26.04.2002) qarori, 1-band. 

---

300 
foydalangan 
holda 
byudjet 
mablag‗larining 
samarali 
sarflanishini ta‘minlash, byudjet ijrosining yangi tizimini 
yaratishdan iborat bo‗ldi, uni amalga oshirish yuzasidan 
mas‘uliyat 
O‗zbekiston 
Respublikasi 
Moliya 
vazirligiga 
yuklatildi. 
Davlat moliyasini isloh qilish hamda davlat byudjeti g‗azna 
ijrosining huquqiy asoslarini mustahkamlash bo‗yicha muhim 
qadamlardan biri 2004-yil 26-avgustda O‗zbekiston Respub-
likasining ―Davlat byudjetining g‗azna ijrosi to‗g‗risida‖gi 664-II 
sonli qonunining qabul qilinishi bo‗ldi. Ushbu Qonun davlat 
byudjeti va davlat maqsadli jamg‗armalarining hamda byudjet 
tashkilotlari byudjetdan tashqari mablag‗larining g‗azna ijrosi 
sohasidagi munosabatlarini tartibga solishga qaratildi. Unda 
davlat byudjeti g‗azna ijrosini tashkil etish va g‗aznachilik 
faoliyati bilan bog‗liq holatlar, jumladan, davlat byudjeti g‗azna 
ijrosining asosiy prinsiplari, davlat byudjetining g‗azna ijrosi 
muddatlari, G‗aznachilikning asosiy vazifalari, G‗aznachilikning 
boshqa organlar va tashkilotlar bilan o‗zaro munosabatlari, 
davlat byudjeti mablag‗larini boshqarish, davlat byudjeti g‗azna 
ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qilish, byudjet ijrosi 
to‗g‗risidagi hisobotni yuritish bilan bog‗liq masalalar o‗zining 
huquqiy asosiga ega bo‗ldi. 
―Davlat byudjetining g‗azna ijrosini tatbiq etish hisobiga 
byudjet tizimini yanada isloh etish, zamonaviy axborot 
texnologiyalaridan foydalangan holda byudjet mablag‗larining 
maqsadli sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish, barcha 
darajalardagi byudjet daromadlari va xarajatlarini boshqarish 
samaradorligini 
oshirish 
maqsadida‖
149
O‗zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2007-yil 28-fevralda ―Davlat 
byudjeti g‗azna ijrosi tizimini yanada rivojlantirish chora-
tadbirlari to‗g‗risida‖gi PQ-594 sonli qarori qabul qilindi. Ushbu 

149
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 28-fevlaldagi ―Davlat byudjeti 

g‗azna ijrosi tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi PQ-594 sonli 
qaroridan. 

---

301 
qarorga muvofiq O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 
Davlat byudjetining g‗azna ijrosini tatbiq etish va uslubiyot 
boshqarmasi 
hamda 
mahalliy 
moliya 
organlarining 
G‗aznachilik bo‗linmalari negizida O‗zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligi G‗aznachiligi va uning hududiy bo‗linmalari 
tashkil 
etildi. 
Shuningdek, 
mazkur 
qaror 
bilan 
G‗aznachilikning asosiy vazifalari belgilab berildiki, ular 
―Davlat byudjetining g‗azna ijrosi to‗g‗risida‖gi qonunda aks 
etgan G‗aznachilikning vazifalariga yanada aniqlik kiritdi.
2007-yil 20-martda O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 53-sonli qarori bilan ―O‗zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligining G‗aznachiligi to‗g‗risida Nizom‖ qabul 
qilindi. Mazkur Nizom G‗aznachilikning asosiy vazifalari, 
funksiyalari, vakolatlari va javobgarligini belgilab berdi.
Keyingi yillarda ham davlat byudjeti g‗azna ijrosining 
me‘yoriy-huquqiy asoslarini mustahkamlashga qaratilgan qator 
chora-tadbirlar amalga oshirildi. Bu borada O‗zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirining 69-sonli (04.08.2009) buyrug‗i 
bilan tasdiqlangan va O‗zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi 
tomonidan 2007-son (16.09.2009) bilan ro‗yxatga olingan 
―Davlat byudjetining g‗azna ijrosi Qoidalari‖ning qabul qilinishi 
muhim qadam bo‗lib xizmat qildi. Mazkur Qoidalar Moliya 
vazirligi G‗aznachiligi va uning hududiy bo‗linmalari tomonidan 
respublika va hududiy g‗azna hisobvaraqlarini qo‗llash 
sharoitida respublika byudjeti, Qoraqalpog‗iston Respublikasi 
byudjeti va mahalliy byudjetlarning g‗azna ijrosini amalga 
oshirish tartibini belgilab berdi. Xususan, ushbu Qoidalar 
muqaddam amal qilib kelgan bir qator me‘yoriy hujjatlarni 
o‗zida mujassamlashtirgan holda quyidagilarni belgilab berdi:

G‗aznachilik va uning hududiy bo‗linmalari tomonidan 
respublika va hududiy g‗azna hisobraqamlarini qo‗llash 
sharoitida respublika byudjeti, Qoraqalpog‗iston Respublikasi 

---

302 
byudjeti va mahalliy byudjetlarning g‗azna ijrosini amalga 
oshirish tartibi;

respublika g‗azna hisobraqami va hududiy g‗azna 
hisobraqamlarini yuritish tartiblari,

Respublika 
byudjeti, 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi 
byudjeti va mahalliy byudjetlar daromadlari va xarajatlarining 
yoyilmasi;

byudjetdan mablag‗ oluvchilarning xarajatlar smetalarini 
va ularga o‗zgartirishlarni g‗aznachilik bo‗linmalariga taqdim 
etish tartiblari,

yuridik majburiyatlarni ro‗yxatga olishning umumiy 
qoidalari,

byudjetdan mablag‗ oluvchilarning byudjetdan tashqari 
mablag‗lari hisobiga xarajatlarni amalga oshirish tartiblari va 
boshqalar. 
2007-yil 30-avgustda O‗zbekiston Respublikasi Moliya 
Vazirining 119-sonli buyrug‗i bilan ―Davlat byudjeti g‗azna 
ijrosi bo‗yicha funksiyalarni chegaralash to‗g‗risida Nizom‖ 
tasdiqlandi. Ushbu Nizom O‗zbekiston Respublikasi respublika 
byudjeti, Qoraqalpog‗iston Respublikasi byudjeti va mahalliy 
byudjetlarning g‗azna ijrosini tashkil etish borasida O‗zbekiston 
Respublikasi Moliya Vazirligi Markaziy apparati tarkibiy 
bo‗linmalari (G‗aznachilikdan tashqari) hamda hududiy moliya 
organlari 
zimmalaridagi 
funksiyalar 
bilan 
O‗zbekiston 
Respublikasi Moliya Vazirligi G‗aznachiligi va uning hududiy 
bo‗linmalari zimmalariga qo‗yilgan funksiyalarini chegaralab 
berdi. Bu esa byudjet siyosatini amalga oshirishga mutasaddi 
bo‗lgan bir nechta davlat moliyasini boshqarish organlarining 
faoliyati bir-birini takrorlamasligini ta‘minladi. 
Ma‘lumki, byudjet tizimidagi islohotlar doirasida ishlab 
chiqilgan va 2014-yildan boshlab amalga kiritilgan Byudjet 
kodeksi davlat moliyasini boshqarishning huquqiy asoslarini 
yanada mustahkamlash, byudjet siyosatining ustuvorliklarini 

---

303 
belgilab 
olish, 
byudjet 
mablag‗laridan 
foydalanish 
samaradorligini oshirish va davlat xizmatlarini taqdim etish 
sifatini oshirishga qaratilgan. Ushbu Kodeksning g‗aznachilik 
faoliyati bilan bog‗liq alohida qismi davlat byudjeti g‗azna 
ijrosini tashkil etish, yuridik va moliyaviy majburiyatlarni 
ro‗yxatga olish, byudjetdan mablag‗ oluvchilar xarajatlari 
to‗lovini amalga oshirish, davlat xaridlarini tashkil qilish, 
G‗aznachilikning yagona g‗azna hisobraqamini yuritish kabi 
masalalarni tartibga solishga qaratilgan. 
Keyingi yillarda davlat byudjetining g‗azna ijrosini tashkil 
qilish va G‗aznachilik faoliyatining samaradorligini oshirish 
borasida ham qator o‗zgarishlar amalga oshirildi, keng 
imkoniyatlar hayotga tatbiq etilmoqda. Bunday o‗zgarishlar 
o‗zining mustahkam huquqiy ta‘minotiga ega bo‗lib bormoqda. 
Xususan, O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 2016-yil 
22-noyabrdagi 88-sonli buyrug‗i bilan tasdiqlangan va Adliya 
vazirligi tomonidan 2016-yil 22-dekabrda 2850-son bilan 
ro‗yxatdan o‗tkazilgan ―O‗zbekiston Respublikasi byudjet tizimi 
byudjetlarining g‗azna ijrosi Qoidalari‖
150
 
Yagona g‗azna 
hisobvarag‗ini qo‗llash orqali O‗zbekiston Respublikasining 
byudjet tizimi byudjetlari va boshqa maqsadli jamg‗armalar 
byudjetlarining maxfiy xususiyatga ega bo‗lmagan daromad va 
xarajatlarining g‗azna ijrosini amalga oshirish tartibini belgilab 
berdi. Ushbu Qoidalar 2009-yilda qabul qilingan 2007-sonli 
―Davlat byudjetining g‗azna ijrosi Qoidalari‖ning takomillashuvi 
asosida qabul qilindi. 2850-sonli Qoidalarga ham o‗zgartirishlar 
kiritilishi
151
natijasida byudjet tashkilotlari va byudjetdan 
mablag‗ oluvchilar tomonidan hujjatlarni qog‗oz shaklida 
tasdiqlangan holda g‗aznachilik bo‗linmalariga olib kelish va 

150
Qonun hujjatlari ma‘lumotlari milliy bazasi, 30.12.2017-y., 10/17/2850-1/0476-

son 
151
O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 2017-yil 20-noyabrdagi 159-sonli 
―O‗zbekiston Respublikasi byudjet tizimi byudjetlarining g‗azna ijrosi qoidalariga 
o‗zgartirish va qo‗shimchalar kiritish haqida‖gi buyrug‗i. Adliya vazirligida 2017-yil 29-
dekabrda 2850-1-son bilan ro‗yxatdan o‗tkazilgan. 

---

304 
ushbu hujjatlarning ro‗yxatdan o‗tkazilishini uch ish kuni 
kutish amaliyotiga chek qo‗yildi. Byudjet tizimi byudjetlarining 
g‗azna ijrosiga zamonaviy axborot texnologiyalarining joriy 
qilinishi orqali 2018-yil 1-yanvardan boshlab byudjet 
tashkilotlarining barcha hujjatlarining elektron shaklda 
yuborilishiga va bir ish kuni davomida ro‗yxatdan o‗tkazilishiga 
erishildi. Yangi tizim ishga tushirilishi bilan byudjet 
tashkilotlari tomonidan ortiqcha qog‗oz va vaqt sarfi hamda 
mavjud turli ovoragarchilik holatlari barham topdi.
G‗aznachilik faoliyat ko‗rsatishi uchun uning quyidagi 
tashkiliy elementlari mavjud bo‗lishi va o‗zaro bog‗liqlikda amal 
qilishi zarur. Ular: 
1.
G‗aznachilikning yagona hisobraqami; 
2.
G‗aznachilikning bosh kitobi; 
3.
G‗aznachilik organlari; 
4.
G‗aznachilikning axborot tizimi;