O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

10.2. Byudjet xarajatlarining tarkibi va tuzilishi 
Iqtisodiy mazmun-mohiyatiga ko‗ra b
yudjet xarajatlari joriy 
va kapital xarajatlarga bo‗linadi.
Davlat byudjetining joriy xarajatlari 
markaziy va mahalliy 
davlat hokimiyati organlarining, mahalliy o‗z-o‗zini boshqarish 
organlarining, byudjet tashkilotlari va byudjetdan mablag‗ 
oluvchi yuridik shaxslarning joriy faoliyatini ta‘minlash uchun, 
shuningdek, davlat tomonidan byudjet tizimi byudjetlariga va 
iqtisodiyotning ayrim tarmoqlariga dotatsiya, subvensiya va 
subsidiya shaklidagi moliyaviy yordam ko‗rsatish uchun 
ajratiladigan pul mablag‗laridir.
Davlat byudjetining kapital xarajatlari 
– 
byudjet 
xarajatlarining innovatsiya va investitsiya faoliyatini mablag‗ 
bilan ta‘minlash maqsadlariga yo‗naltirilgan pul mablag‗lari 
bo‗lib, ular tarkibiga Davlat investitsiya dasturiga kiritilgan 
investitsiya loyihalari bo‗yicha yangi qurilish, kapital 
rekonstruksiya va kapital ta‘mirlash maqsadlari uchun ishlab 
turgan yoki yangidan parpo qilinadigan korxonalar, tashkilotlar 
va 
muassasalarga, 
shuningdek, 
alohida 
tadbirlarga 
ajratiladigan moliyaviy mablag‗lar kiradi.
Funksional tayinlanishiga (vazifa jihatidan) ko‗ra
davlat 
byudjeti xarajatlari quyidagi guruhlar bo‗yicha rejalashtiriladi 
va moliyalashtiriladi (ularning tarkibi O‗zbekiston Respublikasi 
Byudjet kodeksining 69-moddasi bilan belgilab qo‗yilgan): 
1.Ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo‗llab-quvvatlash 
xarajatlari. 
2.Nodavlat notijorat tashkilotlarini va fuqarolik jamiyatining 
boshqa institutlarini davlat tomonidan qo‗llab-quvvatlash 
xarajatlari. 
3.Iqtisodiyot xarajatlari. 

---

233 
4.Markazlashtirilgan 
investitsiyalarni 
moliyalashtirish 
xarajatlari. 
5.Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarini, adliya va 
prokuratura organlarini saqlab turish xarajatlari. 
6.Sudlarni saqlab turish xarajatlari. 
7.Fuqarolarning o‗zini o‗zi boshqarish organlarini saqlab 
turish xarajatlari. 
8.O‗zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasining, 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi 
respublika 
byudjetining, 
viloyatlar viloyat byudjetlarining va Toshkent shahri shahar 
byudjetining tumanlar va shaharlar byudjetlarining zaxira 
jamg‗armalari. 
9.Boshqa xarajatlar. 
Sanab o‗tilgan har bir guruh xarajatlar, o‗z navbatida, 
mahkamaviy va maqsadli belgisiga ko‗ra
guruhlanadi. 
Mahkamaviy belgisiga ko‗ra xarajatlar byudjet mablag‗larini 
oluvchi vazirlik, davlat qo‗mitasi yoki boshqa davlat boshqaruv 
organining xarajatlariga bo‗linadi. Xarajatlar tarkibini ushbu 
belgiga ko‗ra tahlil qilishda ularning qaysi tarmoq va sohalarga 
yo‗naltirilayotgani haqida xulosa qilish mumkin bo‗ladi. 
Masalan, davlat byudjetidan funksional tayinlanishiga ko‗ra 
ta‘lim sohasiga ajratilgan pul mablag‗lari Oliy va o‗rta maxsus 
ta‘lim vazirligi, Xalq ta‘limi vazirligi, Maktabgacha ta‘lim 
vazirligi kabi mahkamalar tomonidan tasarruf etiladi. O‗z 
navbatida, har bir vazirlik, davlat qo‗mitasi, idorasi yoki 
alohida byudjet tashkilotiga ajratilgan byudjet mablag‗lari 
maqsadli belgisiga ko‗ra xarajatlarning aniq turlari bo‗yicha 
aniqlashtiriladi. Masalan, byudjet tashkilotiga ajratilgan 
byudjet mablag‗lari ish haqi, kommunal xizmatlar haqini 
to‗lash, joriy ta‘mirlash, asbob-uskunalar va jihozlar, oziq-
ovqat, dori-darmon sotib olish kabi xarajat turlari (muassa-
saning xarajatlar smetasiga kiritilgan xarajatlar turlari) 
bo‗yicha rejalashtiriladi va moliyalashtiriladi. 
Hududiy belgisiga ko‗ra 
byudjet xarajatlari umumdavlat 
xarajatlariga va mahalliy hokimiyat organlarining xarajatlariga 

---

234 
bo‗linadi. Umumdavlat xarajatlari odatda davlat byudjetining 
respublika 
byudjetidan 
amalga 
oshiriladi 
va 
davlat 
ahamiyatidagi tadbirlarni moliyalashtirishga safarbar etiladi. 
Mahalliy hokimiyat organlari esa hududiy va mahalliy 
ehtiyojlardan kelib chiqib, byudjet xarajatlarini Qoraqalpo-
g‗iston Respublikasi byudjeti, Toshkent shahar va viloyatlar 
byudjetlari, shuningdek, shahar/tuman byudjetlari mablag‗-
laridan amalga oshiradilar. 
Umuman olganda, mamlakat miqyosida davlat byudjeti 
xarajatlari davlat tomonidan olib borilayotgan islohotlarning 
tom ma‘nodagi ifodasini o‗zida aks ettiradi. Buni quyidagi 
ma‘lumotlardan ko‗rish mumkin.
 
10.1-jadval