O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti samariddin elmirzayev

Qo‘shib olishlar
 
natijasida bir kompaniyaning boshqa bir 
kompaniyani o‘z nazorati ostiga olishi, unga bo‘lgan mutlaq yoki 
qisman egalik huquqini qo‘lga kiritgan holda uni boshqarishi, 
aksariyat holatlarda qo‘shib olinadigan kompaniyaning bozordagi 
aksiyalarini sotib olish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
Moliyaviy tahlilchilar kompaniyalar o‘rtasidagi integratsiyadan 
kelib chiqqan holda korporativ birlashish va qo‘shib olishlarni 
odatda uchta tipga ajratadilar (15.1-rasm): 
15.1-rasm. 
O‘zaro bog‘liqlikdan kelib chiqqan holda korporativ 
birlashishlar va qo‘shib olishlarning tasniflanishi 
1. 
Gorizontal birlashish va qo‘shib olish
. Bu tipga bitta 
tarmoqda faoliyat ko‘rsatuvchi kompaniyalarning o‘zaro birlashishi 
yoki qo‘shib olinishi holatlarini kiritish mumkin. Bunday 
kompaniyalar bozorda o‘zaro raqobatchilar hisoblanadi. Bunga 
2005-yilda “O‘zuyjoyjamg‘armabank” va “Zaminbank”ning o‘zaro 
birlashishini misol sifatida keltirish mumkin. 
2. 
Vertikal qo‘shib olish. 
Vertikal qo‘shib olish o‘zaro bog‘liq 
tarmoqlarda yirik kompaniya tomonidan biznesning turli 
bosqichlaridagi kompaniyalarni o‘ziga jalb etish orqali faoliyatni 
tashkil etishni ko‘zda tutadi. Masalan, aviakompaniyalarning 
turizm agentliklarini o‘ziga qo‘shib olishini vertikal qo‘shib olish 
sifatida keltirish mumkin. 
3. 
Konglomerat qo‘shib olish.
Faoliyat yo‘nalishlari o‘zaro 
bog‘liq bo‘lmagan kompaniyalarning biri tomonidan ikkinchisining 
qo‘shib olinishi konglomerat qo‘shib olishni anglatadi. Bunga misol 
sifatida kompyuterlar ishlab chiqaruvchi kompaniyaning ichimlik 
mahsulotlari ishlab chiqaruvchi kompaniyani qo‘shib olishini 
keltirish mumkin. 
O‘zaro bog‘liqlikdan kelib
 chiqqan holda birlashish va