O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich

3.10 – jadval 
Beton qorishmasiga SDB kiritilganda suvga bo‘lgan talabchanlikning 
nisbatan kamayishi 
Bikirlik,
sekund 
Harakatchanlik, sm 
Sement sarfi quyidagicha bo‘lganda, kg/m
3
suvga 
bo‘lgan talabchanlikning kamayishi, % 
500 
400 
300 
- 
10-12 
15 
12 
10 
- 
5-7 
12 
10 
8 
20-30 
- 
10 
8 
6 
30-100 
- 
8 
6 
- 
 
Beton qorishmasining harakatchanligi vaqt o‘tishi bilan sement va suvning 
o‘zaro fizik-kimyoviy ta'sirlashuvi natijasida kamaya boradi. Xususan bikir beton 
qorishmasining qulay to‘shaluvchanligi yomonlashadi, shuning uchun bunday 
qorishmani imkoniyat darajasida tezroq qoliplarga yoyish zarur. Betonning 
tarkibini aniqlashda berilgan beton qorishmasining harakatchanligidan kelib 
chiqqan holda suv sarfi aniqlanadi. Buning uchun beton qorishmasining 
harakatchanligi suv sarfi va boshqa omillarga nisbatan bog‘liqligi qo‘llaniladi.
 
Qulay joylanuvchanlik. 
Qorishmaning qulay joylanuvchanligi yuzada bir 
jinsli yupqa qatlam bo‘lib quyilish xususiyati tushiniladi. Qorishma 
aralashmasining qulay joylanuvchanligi harakatchanlik darajasiga va suv 
ushlashlik 
xususiyatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Qorishma aralashmasining 
harakatchanligi massasi 300 g li o‘tkir burchagi 30
0
bo‘lgan metall konusning 
qorishmaga botish chuqurligi bilan aniqlanadi. Konus uchi qorishma yuzasiga 
tekkiziladi va prujinali tugma bo‘shatiladi.

---

144 
Bunda konus qorishma ichiga botadi. Botish chuqurligi qorishmaning 
quyuqligiga bog‘liq bo‘lib, qorishma suyulgan sari konus chuqurroq cho‘ka 
boshlaydi. 
Qorishma tarkibida suv miqdorini ko‘paytirish hisobiga 
harakatchanligini istalgancha oshirish mumkin, ammo suv miqdorining oshirilishi 
qorishma mustahkamligiga va sovuqqa chidamliligiga, qolaversa, qorishma 
aralashmalarining qatlamlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Suv miqdorini 
oshirmasdan harakatchan qorishmalar tayyorlash uchun tarkibiga 
plastifikastiyalovchi polimer qo‘shimchalar kiritish tavsiya etiladi. 
Qurilish qorishmasi aralashmasining harakatchanligi ishlatilish sohasi, 
qishki va yozgi sharoitlarga moslab belgilanadi. Suv ushlashlik xususiyati 
qorishma aralashmasining g‘ovakli asosga yotqizganda suvni saqlash va tashish 
jarayonida qatlamlanmaslik xossasiga aytiladi. 
Qorishma aralashmasining suv ushlashlik xossasi aktiv mineral kukunlar 
yoki polimer strukturali adsorbentlar (gelpolimerlar va boshqalar) qo‘shilib 
oshiriladi. Bunday moddalar qo‘shilgan qorishmalar g‘ovak asoslarga (g‘isht, 
beton va sh.k) asta-sekinlik bilan suvni beradi va zichligi, mustahkamligi oshadi.