O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

 

---

343 
IZOHLI LUG‘AT 
 
Absenteizm 
(lotincha “absetia” – “
qatnashmaslik", “bosh tortish" 
so‘zidan) – ish vaqtining unumsiz sarf etilishi (kasallanish, baxtsiz 
hodisa, farzandini uyda tarbiyalash, ma’muriyat ruxsatiga binoan yoki 
boshqa sabablar bilan ish vaqtida vaqtincha bo‘lmaslik) ko‘rsatkichi. 
Avtoritar 
(lotincha “auctoritas” – “
hokimiyat” 
so‘zidan) usul 
(boshqaruvda) – ma’muriy uslublar (qattiq intizom o‘rnatish, jazo 
choralarini keng qo‘llash)ga tayangan holda boshqaruvni amalga 
oshirish. Rahbarning avtoritar ish uslubi, jumladan, qarorlarni mehnat 
jamoasi fikri bilan hisoblashmasdan yakka o‘zi qabul qilishida, uning 
ijrosini ham o‘zi nazorat qilishida namoyon bo‘ladi. 
Agentlik 
(lotincha “agentis” – 
“ish yurituvchi” 
so‘zidan) – idora, 
muassasa (“O‘zkommunxizmat”, “Sanoatkontexnazorat”, ‘Uzstandart” 
agentliklari). 
Adaptatsiya 
(lotincha “adaptation” – 
“moslashuv” 
so‘zidan) – 
xodimni mehnat faoliyati mohiyati va shart-sharoitlariga moslashtirish 
(ko‘niktirish) jarayoni. Adaptatsiyaning kasbiy, psixofiziologik va 
ijtimoiy-psixologikturlari farklanadi. 
Akademiya 
(yunonchada “Academos” – afsonaviy qahramon 
“Akadem” 
nomidan) – muayyan bilim sohalari va kadrlar tayyorlash 
yo‘nalishlari bo‘yicha oliy va undan keyingi ta’limlarning kasbiy 
ta’lim dasturlarini amalga oshiradigan, ma’lum sohalar uchun oliy 
malakali kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshiradigan, 
fundamental va amaliy tadqiqotlar bajaradigan, yetakchi ilmiy va 
uslubiy markaz hisoblanadigan oliy ta’lim muassasasi. 
Akkord 
(italyancha “accordo” – 
“bitim” 
so‘zidan) ish haqi – 
shartnoma asosida, ishbay usulda bajarilgan ish uchun bir yo‘la 
to‘lanadigan ish haqi. 
Akkreditiv 
(lotincha “accerdo” – 
“ishonaman” 
so‘zidan) – 
nomiga yozib berilgan shaxsga kredit muassasasidan ko‘rsatilgan 
summani olish huquqini tasdiqlovchi qimmatbaho qog‘oz. Akkredi-
tivdan nakd pulsiz hisob-kitob olib borish uchun ham foydalaniladi. 
Aktiv 
(lotincha “activus” – 
“faol”, “ta’sirchan”, “ishchan” 
so‘zlaridan) – korxona yoki tashkilot mulki yoki resurslari (ko‘chmas 
mulk, mashina-uskunalar, yo‘l xarajatlari, qimmatbaho qog‘ozlar va 
boshqalar). Pulga tez sotilishi (aylanishi) mumkin bo‘lgan, bozori 

---

344 
chaqqon aktivlar (veksellar, qimmatbaho qog‘ozlar, nodir metallar, 
naqd pul va boshqalar)