O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Personalga ehtiyojni prognoz qilish. 
Kelajakda personalga 
ehtiyojni hisoblash rejalashtirilgan ishlab chiqarish dasturi hamda 
kadrlar miqdor tarkibidagi o‘zgarishlar (masalan, kadrlar qo‘nimsizligi 
ko‘rsatkichlari asosida) prognozidan kelib chiqqan holda amalga 
oshiriladi. Ayni paytda, bunda ish vaqtining kutilayotgan o‘zgarish-
larini e’tiborga olish maqsadga muvofiqdir. 
Personalga ehtiyoj taklif va talab bashoratlarini taqqoslash hamda 
kelajakda ish kuchiga taqchillikni yoki uning yetishmasligini aniqlash 
yo‘li bilan bashorat qilinadi.
4.5- jadvalda 5 yil muddatga talab va taklif bashoratlarining 
taqqoslanishi ko‘rsatilgan. Bu yollanishi kerak bo‘lgan ishchilar sonini 
aniqlash imkonini beradi. 
Birinchi yili mehnatning yillik budjeti vazifasini o‘tab, har yili 
(agar talab tez o‘zgaradigan bo‘lsa yanada ertaroq) unga aniqlik kiritib 
turish mumkin bo‘ladi. Ayrim hollarda personalga ehtiyojni uzoq 
muddatga (masalan, 5 yilga) bashorat qilish mumkin emas. Ba’zida esa 
tashkilot 1 yoki 2 yildan ko‘proq muddatdagi o‘zgarishlarni mo‘ljallay 
olmasligi sababli uzoq muddatli bashoratga ehtiyoj ham bo‘lmaydi. 
Talab va taklif prognozlarini solishtirish qancha miqdorda perso-
nalni ishga yollash (yoki nechta ishchi kuchi ehtiyojdan ortiqligini) 
kerakligini aniklash imkonini beradi. Bu ma’lumotlar mehnat bo‘yicha 
rejani ishlab chiqishga asos bo‘ladi, o‘qitish hajmi va dasturlariga, 
qisqartirilishi kerak bo‘lgan shtatlarga aniqlik kiritadi. 

---

105 
4.5-jadval 
Personalni yollashga bo‘lgan ehtiyojni prognoz qilish 
 
1-yil 
2-yil 
3-yil 
4-yil 5-yil 
Talab 
1.
Yil boshida talab etiladigan 
son 
120 
140 
140 
120 
150 
2.
Yil davomida talab 
prognozidagi o‘zgarishlar 
+20 
yo‘q 
-20 
yo‘q 
-30 
3.
Yil oxirida talab etiladi, jami 
(1+2)
140 
140 
120 
120 
120 
Taklif 
4.
Yil boshida mavjud bo‘lgani 
120 
140 
140 
120 
120 
5.
Korxoba ichida boshqa ishga 
o‘tkazish hisobiga o‘sish 
5 
5 
- 
- 
- 
6.
Quyidagilar hisobiga 
qo‘yotishlar: 
– pensiyaga chiqish,
– qo‘nimsizlik,
– tashqariga boshqa ishga 
o‘tish; 
– umuman yo‘qotishlar 
3 
15 
2 
20 
6 
17 
4 
27 
4 
18 
6 
28 
1 
15 
3 
19 
4 
14 
- 
18 
7.
Yil oxirida mavjud 
bo‘lganlar soni (4+5-6) 
105 
118 
112 
101 
102 
8.
Yetishmaslik (e) 
35(e) 22(e) 
8(e) 
19(e) 17(e) 
9.
Yil davomida ishga 
yollanganlar orasida 
yo‘qotishlar 
3 
6 
2 
4 
3 
10.
Yil davomidagi qo‘shimcha 
ehtiyoj (8+9) 
38 
28 
10 
23 
20 
Talab va taklif prognozlari bo‘yicha katta hajmdagi ma’lumotlarni 
tahlil etish, kelajakda tashkilotdagi ishlarning ahvoli qanday bo‘lishi 
to‘g‘risidagi taxminlarni baholash uchun inson resurslarini modellash-
tirishdan foydalanish tavsiya etiladi.