O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Tarmoq kelishuvlari. 
Ular tarmoqni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlan-
tirishning asosiy yo‘nalishlarini, mehnat shartlari va unga haq 

---

320 
to‘lashni, tarmoq xodimlarining (kasbdoshlar guruhlarining) ijtimoiy 
kafolatlarini belgilaydi. Tarmoq kelishuvlari tegishli kasaba uyushma-
lari (xodimlarning boshqa vakillik organlari) va ish beruvchilar 
(ularning birlashmalari) o‘rtasida, taraflarning taklifiga ko‘ra esa 
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish 
vazirligi bilan ham tuziladi (49-modda). 
Hududiy (mintaqaviy) kelishuvlar. 
Ular hududlarning xusu-
siyatlari bilan bog‘liq bo‘lgan muayyan ijtimoiy-iqtisodiy muam-
molarni hal qilish shartlarini belgilaydi. Hududiy kelishuvlar tegishli 
kasaba uyushmalari (xodimlarning boshqa vakillik organlari) va ish 
beruvchilar (ularning birlashmalari) o‘rtasida taraflarning taklifiga 
ko‘ra esa mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari bilan ham tuziladi 
(50- modda). 
Jamoa shartnomasi 
ish beruvchi va xodimlar o‘rtasidagi mehnat 
munosabatlariga oid o‘zaro majburiyatlarini qamrab oladi. Jamoa 
shartnomasi bir tarafdan xodimlar tomonidan kasaba uyushmalari yoki 
o‘zlari vakolat bergan vakillar tomonidan tuziladi. Jamoa 
shartnomalari korxonalarda ularning yuridik shaxs huquqi berilgan 
tarkibiy bo‘linmalarida tuziladi (35–36- moddalar). 
Bosh, tarmoq, hududiy (mintaqaviy) kelishuvlar, mehnat shartno-
malari tizimida ahdlashuvlar tuzilishida yuqori darajadagi kelishuv-
larning quyidagilardagiga nisbatan ustuvorligi mavjuddir. Shuning 
uchun Kasaba uyushmalar va ish beruvchilar o‘zaro munosabatlarining 
faqat umumiy masalalarini aks ettiradigan Bosh kelishuv tuzilganga 
qadar tarmoq kelishuvi tuzilishi talab etiladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnat munosabatlari barcha taraflar 
manfaatlarini hisobga oladigan ahdlashuvlarga asoslangan bo‘lishini 
talab etadi. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksiga asosan jamoa 
shartnomalari va kelishuvlari xuddi shu maqsadga yo‘naltirilgan.