O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

 

Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimlari  (MBBT).  Ma’lumotlar 

bazasini loyihalashtirish jarayoni ikki bosqichga bo‘linadi: MB mantiqiy tuzilishini 

tashkil qilish va tashuvchilarda MBni hosil qilish. 

MB ning  mantiqiy  tuzilishi  - ob’ektga tegishli bo‘lgan axborotlarning  MB da 

joylanishini  ifodalaydi.  Hosil  bo‘lgan  MB  ning  mantiqiy  bog‘lanish  modeli 

birinchi  bosqichning  natijasi  hisoblanadi.  Bu  modelda  uch  turdagi  axborot 

ifodalanadi:  ob’ekt  to‘g‘risidagi  xabarlar,  ularning  xususiyati  va  o‘zaro 

munosabatlari.  Har  bir  ob’ekt  modelda  yozuv  turlari  orqali  ko‘rsatiladi.  Ularning 

xususiyatlari  yozuv  maydonlari  orqali  ifodalanadi,  munosabatlar  esa  -  yozuv  va 

maydon  turlari  o‘rtasidagi  aloqalar  yordamida  tasvirlanadi.  Bunday  model  EHM, 

operatsion  tizim,  MBBT  ning  mohiyatiga  bog‘liq  bo‘lmaydi,  ya’ni  axborotning 

ma’nosiga bog‘liq bo‘lmagan holda ularni ifodalash usuli va aloqasini ta’minlaydi. 

---

79 

 

Mantiqiy  modelni  chizmali  va  jadvalli  usullar  yordamida  ifodalash  mumkin. 

CHizmali  usulda  ma’lumotlar  o‘rtasidagi  bog‘lanish  graflar  yordamida 

tasvirlanadi.  Bunda  grafning  uchlari  yozuvlarni  ifodalaydi.  Graflarning  qirralari 

yozuvlar  o‘rtasidagi  aloqalarni ko‘rsatadi. Jadvalli  usulda esa ob’ekt to‘g‘risidagi 

ma’lumotlar bir yoki bir necha ustundan iborat bo‘lgan jadvallar orqali ifodalanadi.  

Hozirgi kunda mantiqiy modellarning quyidagi turlari foydalanilmoqda: 

  Ierarxik yoki pog‘onali; 

  Tarmoqli;  

  Relyatsion;