O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

masofaviy  kirish  va  masofaviy  so‘rov  (Rejftote  Access  &  Remote 

Query),  masalan,  ma’lumotlarni  qayta  ishlash  yoki  axborot  izlash  bilan  bog‘liq 

vazifalarni bajarish uchun foydalanuvchining buyrug‘ini yuborish; 

• 

faoliyat  (Transaction),  bu  so‘rovlar  guruhini  amaliy  jarayonga 

yo‘naltiradi.  Bu,  ehtimol,  ma’lumotlarning  masofaviy  bazasida  foydalaniluvchi 

hisoblash jarayonining bir qismi bo‘lishi mumkin; 

• 

taqsimlangan tranzaksiya, oxirgi tizimda bir  nechta foydalanuvchilar 

tomonidan  bajariladigan  bir  nechta  serverlar  va  amaliy  jarayonlardan  foydalanish 

imkonini beradi.; 

• 

 «mijoz- server» tizimida ma’lumot va axborotlarni qayta ishlash. 

So‘rov  va  xabarga  yo‘naltirilgan  dasturiy  ta’minotning  oraliq  qatlami 

sifatida ham  va  ma’lumotlarni qayta  ishlashning taqsimlangan  integratsiyalashgan 

muhitida  ham  foydalanish  mumkin  bo‘lgan  taqsimlangan  qayta  ishlashning  bir 

nechta texnologiyalari mavjud.  

Axborotdan jamoaviy foydalanish tizimida ma’lumotlarni taqsimlab qayta 

ishlash    majburiy  tartibda  bank  va  ma’lumotlar  bazalari  mavjudligini, 

ma’lumotlarni  to‘plash  va  oxirgi  foydalanuvchiga  axborotni  etkazish  uchun 

tranzaksion  tizimlar,  tahliliy tizimlar, ayrim hollarda esa  ixtisoslashtirilgan tajriba 

tizimlari va bilimlar bazasini talab etadi.   Ma’lumotlar bazasi, MB (DataBase) —  

ba’zi tanlangan  model bilan  moslashtirib birlashtirilgan va qaysidir  jismoniy yoki 

virtual  tizimning  xususiyatlarini  tavsiflaydigan  tizimli  tashkil  etilgan  ma’lumotlar 

majmui 

 

“Dinamik ravishda yangilangan ma’lumotlar bazasi” atamasi ma’lumotlar 

---

175 

 

bazasining hozirgi fan sohasi holatiga muvofiqligi davriy  jihatdan emas, balki real 

vaqt  rejimida  ta’minlanishini  anglatadi.  Bunda  bir  xil  ma’lumotlar  turli  guruh 

foydalanuvchilari talabiga muvofiq turlicha taqdim etilishi mumkin.