O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

drenaj tizimlaridan 
foydalaniladi. Drenaj tizimlari umumsanitar va qurilish sharoitlarini yaxshilash 
uchun hamda yer osti grunt suvlari sathini tushirishga xizmat qiladi. 
Ochiq drenaj 
koeffitsienti filtratsiyasi kichik va grunt suvlari sathi juda ham 
chuqur bo‘lmagan 0,3...0,4 m ga tushirishda qo‘llaniladi. Drenaj chuqurligi 
0,5...0,7 m bo‘lgan ariqlar ko‘rinishida qazilib, tubiga qalinligi 10...15 sm bo‘lgan 
yirik qum, shag‘al yoki sheben qatlami yotqiziladi.
 
Yopiq drenaj
– bu odatda chuqur joylashgan suv oqiziladigan tomon bo‘ylab 
nishablikka ega bo‘lib oqiziladigan suvlarni nazorat qiluvchi quduqlar 
sistemasidan tashkil topgan transheyadan (3.16-rasm) iborat bo‘lib, u dren 
materiallar (sheben, shag‘al, yirik qum) bilan to‘ldiriladi. Drenaj arig‘i usti 
mahalliy grunt bilan yopiladi. 
Yanada samaraliroq drenajlar qurilganda transheya tubiga yon tomonlari 
teshikli
– diametri 125...300 mm bo‘lgan keramik, beton, asbotsementli quvurlar 
yoki ayrim paytlarda esa oddiy lotoklar ham yotqiziladi. Quvurlardagi teshiklar 
bekitilmay, quvurlar ustidan yaxshi drenli material to‘kiladi. Drenaj ariqlarining 
chuqurligi 1,5...2,0 m, yuqori qismi bo‘yicha kengligi 0,8...1,0 m. Ko‘p hollarda 
quvur ostiga qalinligi 0,3 m gacha bo‘lgan shcheben (chaqiq tosh)li qatlam (zamin, 

---

77 
to‘shama) yotqiziladi. Tavsiya etilgan grunt qatlamlari: 1) shag‘al qatlami ustiga 
o‘rnatiladigan drenaj quvur; 2) yirik qum qatlami; 3) hamma qatlamlar qalinligi 40 
sm dan kam bo‘lmagan o‘rta yoki kichik zarrali qum qatlami; 4) 30 sm gacha 
mahalliy grunt qatlami. 
3.16-rasm. Yopiq, devor oldi va o‘rab oluvchi drenaj: 
a – drenajning umumiy ko‘rinishi; b – devor oldi drenaji; v – xalqasimon to‘suvchi 
drenaj; 1 – mahalliy grunt; 2 – mayda donali qum; 3 – yirik donali qum; 4 – shag‘al; 5 – teshikli 
drenaj quvuri; 6 – mahalliy gruntning zichlangan qatlami; 7 – kotlovan tubi; 8 – drenaj o‘yig‘i; 9 
– quvursimon drenaj; 10 – inshoot; 11 – tirovchi devor; 12 – beton asos. 
Bunday drenajlar yaqinda yotgan grunt qatlamlaridagi suvni to‘playdi va 
suvni boshqa tomonga yaxshiroq uzatadi, chunki quvurlarda suvning harakatlanish 
tezligi drenajlovchi materialdagiga qaraganda yuqoriroqdir. Yopiq drenajlar 
gruntning muzlash sathidan pastrog‘ida quriladi, ularning bo‘ylama qiyaligi 0,5% 
dan kam bo‘lmasligi kerak. Drenajni bino va inshootlarni barpo qilish 
boshlangunga qadar qurish zarur.
Keyingi yillarda quvurli drenajlar uchun g‘ovak beton va keramzit shishadan 
yasalgan quvur filtrlar keng qo‘llanilayapti. Quvur filtrlarning qo‘llanilishi mehnat 
sarfini va ishlar qiymatini pasaytiradi. Ular devorida ko‘p miqdordagi parron(ikki 
tomoni ochiq) teshiklari bo‘lgan 100 va 150 mm diametrli quvurlardan iborat 
bo‘lib, ular bo‘ylab suv quvur ichiga kiradi va boshqa tomonga oqiziladi. 
Quvurlarning tuzilishi ularni oldindan quvur yotqizuvchi mashinalar yordamida 
tekislangan asosga yotqizishga imkon beradi.