O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
9.2.3. Rigel, ichki devor va pardevorlarni montaj qilish 
Karkas rigellari Ustunlar loyihaviy holatda vaqtinchalik mahkamlangandan 
so‘ng montaj qilinadi. Rigellarni montaj qilishdan oldin ular tozalanadi, chiqib 
turgan armaturalar, qo‘yma payvandlash detallar to‘g‘irlanadi va rigellar quruq 
holatda Ustun konsollariga payvandlanadi. Ko‘p yarusli Ustunlarda dastlab pastki 
qavat rigellari montaj qilinadi, so‘ngra, agar bunday texnologiya texnologik xarita 
bilan tavsiya etilgan bo‘lsa yuqori qavatlarning rigellari ham montaj qilinadi. 
Rigellar to‘g‘irlangandan keyin ularning tayanch qo‘yma payvandlash detallari 
Ustunlar konsollarining qo‘yma payvandlash detallariga payvandlanadi va rigel 
stroplardan bo‘shatiladi.
Montaj qilingan yacheykada Ustunlar va rigellarning loyihaviy holatdaligiga 
ishonch hosil qilingandan keyin, rigellarning chiqib turgan armaturalari uzil-kesil 
vannali payvand qilinadi, qo‘yma detallar payvandlanadi va tutashmalar beton 
aralashmasi bilan to‘ldiriladi. Keyin karkasda rigelning o‘rnini bosuvchi tokchalik 
bikrlik diagrafmasi montaj qilinadi. Diafragmalarni loyihaviy holatga to‘g‘irlash va 
vaqtinchalik mahkamlash uchun o‘rni almashtiriladigan strubtsinalardan 
foydalaniladi. Rigelning o‘rnini bosadigan polkasiz bikrlik diafragmasi rigelni 
o‘rnatishdan oldin bu o‘qlar bo‘yicha Ustunlar orasiga montaj qlinadi.
Stropovka qilingan bikrlik paneli burchak ostida loyihaviy holatga 
tushiriladi, 3...5 sm sathda o‘q belgilari chiziqlari bo‘yicha fiksatsiya qilinib beton 
to‘shamasi ustiga o‘rnatiladi. Ushbu panelning qirralarini chiziq-riskalargalarga 
to‘g‘irlab, uning pastki qismi loyihaviy holatga keltiriladi, undan keyin esa vertikal 

---

431 
bo‘yicha to‘g‘irlanadi. Vertikal holatda turgan panelga bikrlik devori va Ustunning 
qo‘yma payvandlash detallari payvandlanadi va faqat shundan keyin stropning 
ilmog‘i bo‘shatiladi. Vaqtinchalik mahkamlash uchun montajli omonat 
mahkamlash o‘rniga ba’zan uchburchakli Ustunchalardan foydalanishadi.
Karkas konstruktsiyalari qavatlar bo‘yicha montaj qilinadi. Dastlab rigellar 
va bog‘lovchi plitalar o‘rnatiladi. Umuman ishlar xuddi pastki yarusni 
yig‘ishdagidek tartibda bajariladi. Ayniqsa Ustunlarning holati alohida nazorat 
qilinadi, shuning uchun rigellar va bog‘lovchi plitalar o‘rnatilib, vaqtinchalik 
mahkamlangandan keyin ham Ustun holatini takroran tasvirga olish (s’yomka 
qilish) amalga oshiriladi. Bu tasvir natijalariga ko‘ra Ustunlarning tutashmalari va 
rigellarning hamda bog‘lovchi plitalarning Ustunlar bilan tutashmalarni tugunlari 
uzil-kesil payvandlanadi va faqat shundan keyin Ustunlardan yakka konduktorlar 
yechib olinadi.
Bikrlik diafragmalari Ustunlarning tutashmalari uzil-kesil payvandlanib va 
ular vaqtinchalik mahkamlash moslamalaridan ozod etilgandan keyin bikrlik 
diafragmalari o‘rnatiladi. Rigellar ostida joylashgan bikrlik diafragmalari ularning 
ustiga qo‘yiladigan rigellarni o‘rnatgunga qadar o‘z joylariga o‘rnatiladi. Ularni 
vaqtinchalik mahkamlashda Ustunlardan yechilgan gorizontal tirgaklardan 
foydalaniladi.
Rigellar Ustunlarga Ustunlarning qo‘yma detallar qismi yoki chiqib turgan 
armatura qismlarini va rigelning chiqib turgan armatura qismlarini payvandlash 
orqali birlashtiriladi. Ustunlarning konsollari beton qoldiqlari va iflosliklardan 
tozalanadi, Ustunlarning yon qirralariga o‘q belgisi chizig‘i chiziladi. Rigellarni 
o‘rnatishda o‘q belgilari chiziqlarining mos tushishi tekshiriladi, zarur bo‘lgan 
hollarda tekislanadi, elementlar bir-birlari bilan elektr payvandlash yordamida 
biriktiriladi. Rigellarning boshqa elementlar bilan tutashmalari montaj qilingan 
yacheyka karkasi to‘liq to‘g‘irlangandan keyin to‘ldiriladi.

---

432 
Ichki devorlar va pardevorlar bikrlik diafragmalari funktsiyasini bajaradi. 
Temirbetondan 
ishlangan 
bunday 
devorlar 
Ustunlar 
tutashmalari 
payvandlangandan keyin, lekin rigellar va plitalar yotqizishidan oldin o‘rnatiladi, 
chunki rigellar va plitalar mazkur devorlar ustiga joylashtiriladi (9.17
-
rasm). 
Elementlar qorishmali to‘shamaga o‘rnatiladi, ularni loyihaviy holatga to‘g‘irlash 
va vaqtinchalik mahkamlash uchun tirgaklar hamda strubtsinalardan foydalaniladi.
9.17. rasm. Rigelsiz bikrlik panellarini o‘rnatish: 
a – panelni qorishma ustiga tushirish; b – panellarni to‘g‘irlash va mahkamlash; 1 – 
Ustun; 2 – panel; 3 – rigel; 4 – belgilovchi chiziqlar; 5 – qorishmadan to‘shama; 6 – qo‘yma 
payvandlash detallari; 7 – reyka-shovun; 8 – montaj kursisi.