O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Quvursimon havozalar
– binoning butun balandligi bo‘yicha g‘isht terish 
uchun mo‘ljallangan vaqtinchalik moslamalar. G‘isht terishni bajarishdan tashqari 
havozalar bir qavatli sanoat va qishloq xo‘jalik binolarini barpo etishda, devorlarni 
suvashda, qoplash va bo‘yashda, boshqa qurilish ishlarini bajarishda qo‘llanadi. 
Quvursimon boltsiz, quvursimon boltli va hajmdor elementlardan tayyorlangan 
havozalar juda keng tarqalgan. 
Boltsiz quvursimon havozalar
balandligi 2 va 4 m, diametri 60 mm 
quvursimon ustunlarning hamda o‘shanday diametrdagi va 2 m uzunlikdagi
devorlarga mahkamlash uchun ilgaklari va ankerlari bo‘lgan rigellardan iborat 
bo‘lgan ikki qatordan tashkil topgan karkasdan iborat. (7.13 rasm).
Rigellarning tepasidan rejadagi o‘lchamlari 2,4 x 1,0 m bo‘lgan, qalinligi 50 
mm li shchit to‘shama yotqiziladi va tutqichlar bilan to‘siladi. Har bir ustunda bir 
uchidan diametri 48 mm bo‘lgan vtulka (tiqin) mavjud, unga havozalarni 
ko‘tarishda navbatdagi ustun pastki uchi bilan kiritib qo‘yiladi. Balandlik bo‘yicha 
har 1 m dan keyin ustunlarga to‘rt tomondan uzunligi 150 mm va diametri 26 mm 
bo‘lgan quvurchalar (naychalar) rigellarni mahkamlash uchun payvandlangan, 
ularning bukilgan uchlari shu quvurchalarga tushiriladi. Ustunlarning birikish 
(tutashish) joylari tarqatma qilib (vrazbejku) joylashtiriladi, buning uchun pastki 
birinchi yarusda 2 va 4 m uzunlikdagi ustunlar navbati bilan almashtirib turiladi, 
keyingi barcha yaruslari 4 m li ustunlardan montaj qilinadi. Ustunlarning birinchi 
qatorini yerga yoki asfaltga o‘rnatishda oldin qistirma yoki ostquymalar yotqizilib 
ularga inventar boshmoqlar joylashtiriladi. Boshmoqlarning teshiklariga ustunlar 
kiritiladi. G‘isht terishning borishi bo‘yicha quvursimon havozalarning ustunlari 

---

298 
o‘stiriladi, rigellar bilan bog‘lanadi va pastki yaruslardagi to‘shama olib qo‘yiladi. 
Havozalarning balandligi 40 m gacha bo‘lishi mumkin.
Quvursimon boltli havozalar
ham ustunlar va progonlardan iborat. 
Ustunlarni o‘zaro vtulkalar yordamida, rigellar ustunlar bilan boltli xomutlar bilan 
biriktiriladi, bu esa rigellarni istagan joyda balandligi bo‘yicha joylashtirishga, 
shuningdek havozalar bilan binoning chiqib qolgan qismlarini qurishga va bino 
yaqinida yerdagi qiyaliklarni kompensatsiyalashga imkon beradi. Bunday 
havozalar boltsiz havozalarga qaraganda universaldir, lekin ular montaj qilishda va 
demontaj qilishda elementlari soni va boltli birikmalari soni ko‘p bo‘lganidan 
ancha mehnat talabdir. 
7.13-rasm. G‘isht terish uchun havozalar
: 
a – quvursimon boltsiz; b – boltsiz birikma; v – boltli birikma; 1 – ustun; 2 – rigel; 3 – 
rigelga payvandlangan ilgak; 4 – rigel kirishi ustunga payvandlangan kalta quvur. 
Hajmdor elementlardan tayyorlangan havozalar
vertikal etajerkalardan 
(javonlar) va to‘siqli ishchi to‘shama panellardan tashkil topgan. Havozalarning 
barcha elementlari kranlar yordamida montaj qilinadi va yechib olinadi. Bunday 
havozalar balandligi 14,2 m gacha bo‘lgan bir qavatli sanoat binolari devorlari 
g‘ishtini terishda qo‘llanadi. 

---

299