O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
6.33-rasm.
Qoziqlarning ko‘tarish qobiliyatini aniklash 
a − qoziqlarni statik yuklar bilan sinash sxemasi; b − o‘shaning o‘zi, faqat gidravlik 
domkratlar bilan; 1 − sinaluvchi qoziq; 2 − yuklar uchun platforma; 3 − yuklar(temirbeton yoki 
metall); 4 − yo‘naltiruvchi va tutib qoluvchi richaglar; 5 − tayanch qoziqlar; 6− xomutlar; 7 − 
ko‘ndalang to‘sin; 8 − domkrat; v − qoziqlarni dinamik yuklama bilan sinash egri chizig‘i; g – 
otkazmerni (to‘xtash o‘lchagichni) avtomatik yig‘ish sxemasi; d − to‘xtashni tortilgan sim bilan 
o‘lchash; 1 − qoziq; 2−xomut; 3−sharnir; 4−xrapovikli (to‘sqichli) chizg‘ich; 5 − yo‘naltiruvchi; 
6 − elastik to‘xtash ko‘rsatkichi; 7 − elastik to‘xtashni o‘lchash uchun o‘lchov chizg‘ichi; 
8−tayanch xomuti; 9− qistirma; 10−tayanch; 11−sharnir;12− qoldiq to‘xtash ko‘rsatkichi; 13 − 
qoldiq to‘xtashni o‘lchash uchun o‘lchov chizg‘ichi; 14 − yo‘naltiruvchi; 15− qoziqchalar; 16 − 
tortilgan sim. 
Dinamik usul to‘qmoqning pastga tushishida va qoziqning uni botirish 
yo‘lida bajargan ishining tengligiga asoslangan. Asos sifatida loyiha tashkiloti 
belgilaydigan nazorat to‘xtash qabul qilinadi. To‘xtashlar to‘xtasho‘lchagichlar 
bilan o‘lchanadi, ularni gruntga o‘rnatilishi yoki qoziqka xomut yordamida osib 
qo‘yilishi mumkin. To‘xtasho‘lchagich ulchov chizg‘ichidan iborat bo‘lib, uning 
bo‘yicha to‘xtashlar ko‘rsatkichlari harakatlanadi. Qoziq gruntga botirilganda 
ko‘rsatkichlardan biri pastga harakatlanadi va o‘lchov chizg‘ichida qoldiq 
to‘xtashning yig‘indi qiymatini ko‘rsatadi. Qoziqning yuqoriga qayta 
harakatlanishi mavjud bo‘lganda gruntning elastik reaktsiyasi hisobiga ikkinchi 
ko‘rsatkich ham yuqoriga quriladi va o‘lchov chizg‘ichida elastik tuxtashning 

---

266 
yig‘indi qiymatini ko‘rsatadi. To‘xtash o‘lchagichlari bo‘lmaganda qoziqni 
hisobdagi vaqt oralig‘ida qoqishdagi to‘xtashi kattaligini nivelir, gidravlik shayton, 
yer sirtidan balandroqda tortilgan sim bilan aniqlash mumkin. 
Qoziqni qoqish jarayonida grunt kuchlangan holatda bo‘lishini hisobga olib, 
qoziqning ko‘tarish qobiliyati yuqoriroq (oshiribroq) ko‘rsatilishini nazarda tutish 
kerak. Qoziqlarning ko‘tarish qobiliyatini tekshirishni qoziqlar dam olgandan 
so‘ng va grunt barqarorlashgandan keyin, loyli qumlarda – 5...8 sutkadan, qumli 
loylarda − 15…25 sutkadan va loyli gruntlarda − 30…35 sutkadan keyin 
tekshiriladi. 
Rejada qoziqning holatini nazorat qilishda yo‘l qo‘yiladigan og‘ishlardan 
ortib ketmasligi kuzatiladi: −0,2d qoqiluvchi qoziqlar uchun ularning bir qatorda 
joylashishida va 0,3d qoziqlar ikki va uch qator bo‘lib tasmada yoki qoziqlar 
tupida joylashganda (d - dumaloq qoziqning diametri yoki to‘g‘ri to‘rt burchak 
qoziqning maksimal o‘lchami). Tayyor qoziq poydevorlarini qabul qilib olish 
quyidagi hujjatlarni ilova qilgan holda dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi: 

qoziqlar va zavod tayyorlovchilarning yig‘ma rostverk uchun 
pasportlari;

to‘ldiriladigan qoziq va monolit rostverklar betonining 
pasportlari;

to‘ldiriladigan qoziq va monolit rostverklarning armatura 
karkaslarini qabul qilish;

qoziq 
maydonini 
va tayyor 
rostverkni topshirish 
dalolatnomalari;

qoziqlarni dinamik yoki statik sinash natijalari.