O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

6.10. Qoziq ishlarini qabul qilib olish. Sifatni nazorat 
qilish 
 
Qoziq ishlarini qabul qilish qoziq zaminini tekshirib kurish, bajarilgan 
ishlarning loyihaga muvofiqligini tekshirish, qoziqlarning yoki shpuntning holati 
to‘g‘riligini instrumental tekshirish, qoziqlarni nazoratli sinash va ularni 
hujjatlashtirish bilan amalga oshiriladi. Qoziqlar holatining loyihadagidan og‘ishi 
tasma tipidagi rostverkda qoziqning bitta diametridan, qoziqlar maydonida esa 
qoziqning ikkilangan o‘lchamidan ortiq bo‘lmasligi kerak. 
Qoziq poydevorlarini qurish jarayonida va yakunlashda sifatni nazorat 
qilishni amalga oshirishda quyidagi mezonlarga amal kilinadi
qoziqli poydevorlarning yuk ko‘tarish qobiliyati qoziq qoqish ishlarining 
sifatli bajarilganligiga bog‘liq bo‘ladi, bu esa o‘z navbatida butun bino yoki 
inshoot uchun juda muhim ahamiyatga ega; 
qoziqlarni qurish yashirin ishlar qatoriga kiradi, bu ularni amalga oshirish 
jarayonida ishlarning bajarilish sifatini operatsiyalar bo‘yicha nazorat qilishni talab 
etiladi. 
Umumiy holda quyidagilar nazorat kilinadi: 

qurilish maydoniga kelib tushayotgan buyumlar va 
materiallarning loyihaga muvofikligi; 

tasdiqlangan texnologiyalarga rioya qilingan holda qoqiladigan 
qoziqlarning botirilishi yoki to‘ldiriladigan qoziqlarning qurilishi; 

qoziqlarning yuk ko‘tarish qobiliyati; 

qoziqlar holatining geodezik rejalashga muvofiqligi. 

---

264 
Asosiy nazorat qilinuvchi parametr qoziqlarning ko‘tarish qobiliyatini 
ta’minlash hisoblanadi. Botiriladigan qoziqlarning yuk ko‘tarish qobiliyati statik va 
dinamik usullar bilan aniqlansa, to‘ldiriladigan qoziqlarning yuk ko‘tarish 
qobiliyati esa faqat statik usul yordamida aniqlanadi. 
Qoziqning yuk ko‘tarish qobiliyatini aniqlash.
Qoziq materialining 
mustahkamligi mustahkam gruntga tayanuvchi ustun-qoziqlar uchun asosiy omil 
deb hisoblanadi, chunki ular zich gruntlarga loyihadagi belgigacha koqiladi. Osma 
qoziqlaruchun ularning yuk ko‘tarish qobiliyati sinov yuklanishlar va dinamik 
yuklanishlar usuli bilan aniqlanadi (6.33 rasm). 
Statik usul
bilan ko‘tarish qobiliyati barcha qoziqlar koqib bo‘lingandan 
so‘ng aniqlanadi. Buning uchun qoziqka yuqoridan gidravlik domkratlar bilan 
uning atrofidagi gruntga nisbatan siljish paytigicha ta’sir qilinadi. Sinov 
yuklarining bu usulida chegaraviy hisoblangan kuchlarning 1/10 …1/13 
ulushlarida o‘suvchi pog‘onasida yuklanish qoziqka uzatiladi, cho‘kishlar 
o‘lchanadi va ular orasidagi bog‘lanish grafigi quriladi. Chegaraviy yo‘l 
qo‘yiladigan yuklanish uchun qoziq gruntga oldingi botirilishdan 5 martadan ortiq 
kattalikka botishi natijasidagi yuklanishdan oldingi daraja kabul kilinadi. Bu usul 
ishonchli, lekin juda ko‘p mehnat talab qiladi va qoziq maydonining mustahkamlik 
tavsiflarini baholash uchun katta vaqt oralig‘i talab etiladi (4...12 sutka). 
Dinamik usul
qoqilayotgan qoziqning gruntga boshqa kira olmaslik to‘xtash 
(qaytish,)ning qiymati bo‘yicha mazkur qoziqning ko‘tarish qobiliyatini qisman 
baholashga asoslangan, shuning uchun botiriladigan qoziqlar uchun bu metod 
statik usulni to‘liq almashtiradi. 

---

265