O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
 

---

414 
9.1.5 Tom yopmasi plitalarini montaj qilish 
Odatda, tom yopma plitalari eni 1,5 va 3 m da 6 m uzunlikka, eni hamda 3 
m da 12 m uzunlikka ega. Plitalarni stropovka qilish (ilish) “pauk” tipli to‘rt shoxli 
(to‘rt osmali) strop yoki ko‘pincha traversalar bilan amalga oshiriladi. 
O‘rnatiladigan yopma plitalar fermalar (tom yopma to‘sinlari) bilan bir oqimda 
montaj qilinadi, shuning uchun navbatdagi ferma o‘rnatilgan zaxotiyoq navbatdagi 
yopma plitalar qatori joylashtiriladi 
Fonarsiz tom qoplamasida tom yopma plitalarini oldin montaj qilingan 
oraliqdan boshlab fermaning bir tomonidan ikkinchi tarafiga qarata joylashtirish 
(9.11-rasm), fonarlarga ega bo‘lgan oraliqlarda esa yopma plitalarni fermaning ikki 
oxiridan boshlab o‘rta tarafga tomon ketma-ket o‘rnatish tavsiya etiladi. Stropila 
konstruktsiyasi ustidagi tom yopma plitalarini loyihaviy holatini ta’minlash 
maqsadida ular fermalar (to‘sinlar) yuqori belbog‘laridagi belgilar bo‘yicha 
o‘rnatiladi. 
9.11. rasm. Tom yopma panellarini montaj qilish: 
1 – tom yompa plitalari shtabeli; 2 – montaj krani; 3 – Ustunlarni montajga jihozlash; 4 – 
tom yopma plitalarini ketma-ket yotqizish 

---

415 
Stropila konstruktsiyasi ustiga o‘rnatilgan birinchi plita to‘rtta tayanch 
tugunlarida payvandlanadi. Har bir navbatdagi plitaning qo‘yma payvandlash 
detallari uchtadan kam bo‘lmagan tayanch tugunlarida fermaning yuqori 
belbog‘idagi qo‘yma payvandlash detallariga payvandlanadi (plitaning to‘rtinchi 
burchagi payvandlash uchun noqulaydir). 
Har bir yacheykada birinchi plitani o‘rnatishda bitta montajchi qo‘shni 
yacheykaga yotqizilgan plita ustida turadi, ikkinchi montajchi esa Ustunga osilgan 
zina-maydonchada turadi. So‘ngra ikkita montajchi ham keyingi plitani qabul 
qilish va o‘rnatish uchun yangi qo‘yilgan plita ustiga o‘tishadi.
Tom yopmasining chetki plitalari inventar to‘siq konstruktsiyalari bilan 
jihozlanmog‘i lozim. Plitalar orasidagi choklar tez qotadigan tsement asosidagi 
tsement-qumli qorishma bilan yoki mayda donali beton aralashmasi to‘ldiriladi. 
Bir qavatli sanoat binolarida tom yopmasining elementi sifatida katta 
o‘lchamli plitalar – qobiqlar, 2T plitalar, boshqa industrial buyumlar ko‘zda 
tutilishi mumkin, ular isitgich va tom qoplamasi bilan bajarilgan holatda ob’ektga 
keltiriladi. 
Tom yopma plitalarini taxlash montaj kranining ish zonasida montaj 
oqimiga kiradigan boshqa elementlar bilan birgalikda amalga oshiriladi. Plitalar 
8...9 ta donagacha bo‘lgan sonda shtabelda yotqiziladi, ba’zan shtabellarni montaj 
kranining ikkala tomoniga o‘rnatishadi. Bu shtabellardagi barcha plitalar montaj 
qilinadigan oraliqqa to‘liq joylanishi lozim. Faqat tom yopmasi plitalari uchun 
karkasning eng yengil elementlari sifatida ikkita qo‘shni fermalarga elementlarni 
yotqizishda kran strelasi qulochini o‘zgartirishga yo‘l qo‘yiladi. Montaj krani 
sifatida uzaytirilgan guskali kranni qo‘llash optimal yechim deb hisoblanib, bu o‘z 
navbatida asosiy ilmoqda fermalar va to‘sinlarni, boshqa guskadagi ilmoqda esa 
tom yopmasi plitalarini ko‘tarish hamda montaj qilish imkonini beradi.
Fermalar orasidagi vaqtinchalik tirgaklar plita qo‘yma payvandlash 
detallarini tirgak yotqizilgan fermaga payvandlangandan keyin olib tashlanadi. 

---

416 
Tom yopmasining temirbeton plitalarini stropila to‘sinlari o‘rnatish bo‘yicha 
montaj qilish fermalar bo‘yicha olib borilgan ketma-ketlikda va aynan o‘sha 
usullar bilan bajariladi.