O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

 
 
 

---

200 
11.2. Personalga xarajatlar va ularning tuzilishi 
Boshqarish va nazorat maqsadida barcha xarajatlarni 2 yo’nalishda 
klassifikatsiyalanadi: mahsulot tannarxini hisoblash va foydani aniqlash uchun, 
hamda boshqaruv qarorlarini qabul qilish va rejalashtirish uchun. 
Tannarx va foydani shakllantirish maqsadida xarajatlar bevosita yoki bilvosita, 
asosiy yoki qoplama xarajatlar bo’lishi mumkin. Bevosita xarajatlarga asosiy 
ishlovchilar yoki ishbay ishchilarning ish haqlarini kiritish mumkin, bilvosita 
xarajatlarga esa vaqtinchalik ishlovchilar, yordamchi ishchilar, ma’muriyat 
xodimlarining ish haqlarini kiritish mumkin. 
 
Qisqacha xulosalar 
Nazorat boshqaruvning funkstiyasi sifatida aniq vazifalarga yo’naltirilgan va 
kadrlarga oid qarorlarni qabul qilish jarayonining tarkibiy qismidir. 
Nazoratning bosh vazifasi – rejalashtirilgan va olingan natijalarni taqqoslashdir, 
uning ketidan farqlanishlar tahlili va rejalarga tuzatishlar kiritish tadbirlarini ishlab 
chiqish amalga oshiriladi.
Nazorat – korxona maqsadlarini belgilash, samarali korporativ boshqaruv uchun 
joriy axborotlarni yig’ish va qayta ishlash tizimidir.
Iqtisodiy jihatdan nazorat – bu kuzatish va boshqarishdir. Samarali boshqarish 
va kuzatish maqsadni belgilash va shu maqsadlarni amalga oshirish chora-tadbirlar 
rejasini ishlab chiqmasdan iloji yo’q, shuning uchun nazorat rejalashtirish, tartibga 
solish va kuzatish bo’yicha kompleks masalalardan iborat bo’ladi. Nazoratning 
vazifasi – boshqaruv axborotlarini tayyorlash va taqdim etish yo’li bilan rahbariyatni 
zarur qarorlar qabul qilishga yo’naltirishdir.
 
 
Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1.
Nazoratning bosh vazifasi nimadan iborat? 
2.
Kadrlarga oid qarorlarni qabul qilishda kadrlar nazoratining o’rni nimada? 
3.
Strategik nazoratni amalga oshirishning vositalari nimalardan iborat? 
4.
Nazorat qanday tizim? 

---

201 
5.
Iqtisodiy jihatdan nazorat qanday tizim hisoblanadi? 
6.
Personal nazoratining qanday turlari mavjud? 
7.
Boshqarish va nazorat maqsadida barcha xarajatlarni qandlay yo’nalishlarda 
amalga oshiriladi? 
8.
Asosiy ishlovchilar yoki ishbay ishchilarning ish haqlari qangday xarajatlar 
turlariga kiritiladi? 
9.
Vaqtinchalik ishlovchilar, yordamchi ishchilar, ma’muriyat xodimlarining ish 
haqlarini qanday xarajatlar tarkibiga kiritiladi? 
10.
Kadralar nazorati darajalarini izohlab bering. 

---

202