O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

 
1-BOB. PERSONAL AUDITI VA NAZORATI FANINING MAZMUNI, 
MAQSADI VA VAZIFALARI
 
1.1. Tashkilot – audit obyekti sifatida 
 
Menejmentni tushunishning hozirgi darajasi shuni nazarda tutadiki, tashkilot 
boshqaruv faoliyatining obyekti hisoblanadi. Menejmentda “tashkilot” tushunchasi 
ikkita mazmunga ega: 
—
tizim xo‘jalik subyekti sifatida (korxona, jamiyat, firma, birlashma, bank, 
kompaniya va boshqa yuridik shaxslar); 
—
shu tizimni shakllantirish jarayoni, uning elementlarini amal qilishi 
(taransport, omborxona, energetika xo’jaliklarida mehnatni tashkil qilish va h.z.). Bu 
holda “tashkilot” tushunchasi keng ma’noda talqin qilinib, ayniqsa “korxona 
boshqaruvini tashkil qilish” tushunchasi bilan uyg‘unlashadi.
Personal bilan ishlashda “tashkilot” tushunchasi ikkita ma’noni aniqlash uchun 
ishlatilib, ularni albatta ajrata olish zarur: 
• «tashkilot – ijtimoiy birlik (jamoa) bo’lib, uning maqsadlari mavjud hamda 
tashkilot faoliyati unga yo‘naltirilgan bo‘ladi.
Tashkilotlar o‘z maqsadlariga erishishi uchun inson resurslari, xomashyo va 
axborotlar bilan bog‘liq xarajatlar qiladilar. Tashkilot a’zolari esa uning maqsadlariga 
erishishiga ko‘maklashadilar, shuning uchun tashkilotlarning yirikligi ularning o‘ziga 
xos xususiyatini belgilaydi. Undan tashqari tashkilotlarda o‘z qiziqishlariga ega 
a’zolari, ya’ni akstiyadorlar, hukumat, tashkilot xodimlari va ijtimoiy guruhlar 
mavjud;
• ikkinchi ma’nosi ijtimoiy birlik yoki jamoa doirasidagi tashkilotning ham 
tuzilmaviy, ham jarayonli xususiyatlari bilan bog‘liq. Bu ma’noda jamoalar alohida 

---

10 
holda tashkil etiladi.
Ular boshqaruvning alohida shakliga ega bo‘lib, lavozim 
munosabatlari, bitta ishchiga rahbarlar soni, qoidalar va majburiyatlar, qarorlarni 
qabul qilish usullari va boshqa jihatlarni o‘z ichiga oladi.
Tashkilot – bu birinchidan, obyekt, ikkinchidan – tartiblilik va uchinchidan – 
faoliyat. Shu bilan birga, uchinchisi ikkinchisini yaratadi va shundan so‘ng natija 
sifatida birinchisi paydo bo‘ladi.
Insonning murakkab, ko‘p funkstiyali, dinamik tizimdagi (buni tashkilot o‘zida 
namoyon etadi) xatti-harakati alohida qonunlarga bo‘ysunadi. Ularni tushunmasdan 
turib samarali boshqarishning iloji yo‘q. Mazkur holatda tashkilot a’zolarining 
shaxsiy manfaatlarini va tashkilot manfaatlarini aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi. 
Ularning mos kelishi yoki farq qilishi pirovardida butun tashkiliy tizimning 
samaradorligini yoki samarasizligini belgilab beradi (1.1-rasm).