O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

6-расм. 2019 йил январь-сентябрида ҳудудлар бўйича кичик тадбиркорлик (бизнес)да саноат маҳсулоти ишлаб чиқариш ҳажми
Ҳудудлар бўйича энг кўп саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми Тошкент шаҳри (26174,7 млрд. сўм), Тошкент (10533,4 млрд. сўм), Самарқанд (6368,3 млрд. сўм), Фарғона (6132,4 млрд. сўм) ва Андижон (5563,0 млрд. сўм) вилоятлари ҳиссасига тўғри келади. Сурхондарё вилоятида (1476,3 млрд. сўм) саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми паст бўлиб қолмоқда.

4. 
   Ўзбекистонда бизнес ривожлантириш истиқболлари
   

Республикамизнинг иқтисодий тараққиёти, иқтисодий мустақиллиги, ҳалкининг фаровон турмуш даражаси, қолаверса, меҳнат ресурсларининг иш билан бандлик даражаси бизнес нинг ривожи билан боғлиқдир. Бу ҳолат эса корхоналарнинг иқтисодий эркинлигини рағбатлантириш билан тавсифланади.
Истиқболда иқтисодиёт тармоқларида ҳам ўзгаришлар юзага келади. Бу ҳолат ҳам бизнес нинг ривожланиши асосида руй беради.
Биринчи Президентимиз И.А.Каримов таъбири билан айтганда, “Бизнес нинг мамлакатимиз тараққиётида, авваламбор, ҳалкимиз учун муносиб ҳаёт барпо этиш, олдимизда турган мураккаб ва масъулиятли вазифаларни амалга ошириш борасида қандай ҳал қилувчи ўрин ва таъсирга эга бўлиб бораётганига бугун амалий ҳаётимизда Ҳар кадамда гувох булмокдамиз. Ва бу соҳа эртанги кунимиз, истиқболимизнинг ҳақикатдан ҳам мустаҳкам пойдеворига айланиб, янада ривожланиб бориши аниқ ва мукаррардир”¹⁵.
Умумий саноат маҳсулотини ишлаб чиқаришда истиқболда ўзгаришлар саноат соҳасига талаб натижасида содир бўлади, шунингдек, қишлок ҳўжалиги маҳсулотларини қайта ишловчи кичик корхоналарнинг ривожланиши ҳисобига бу соҳа янада юксалади. Савдо айланмасининг тўлиқ мувофиқлашуви натижасида бу соҳада кўрсаткич улиши пасайиши содир бўлади.
Ҳудудларнинг машинасозлик ва металлга ишлов бериш, енгил саноат, айниқса, трикотаж, тикувчилик буюмлари, тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришга ихтисослашган соҳаларида кичик бизнеснинг урн ива улуши етарли даражада эмас. Вахоланки, барча соҳада ишлаб чиқариш фаоллиги тенглашса, ижобий натижаларга эришамиз.
Республикамизда кичик корхоналар томонидан тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқаришнинг ўсишини яратилган имкониятлардан фаоллик билан фойдаланиш эвазига таъминлаш мумкин.
Ҳисобимизга кўра, 2015 йилга бориб, республика бўйича кичик бизнеснинг ишлаб чиқарилган ЯИМ ҳажмидаги улушини 61,1 фоизга етказиш, кичик тадбиркорлик корхоналарининг йиллик маҳсулот ишлаб чиқаришининг ўсиши 2,5 фоиздан кам бўлмаган ҳолатдагина амалга ошади.
Бунинг учун ҳудудлардаги кичик тадбиркорлик корхоналарининг республика бўйича ишлаб чиқарилга ЯИМ даги улушининг истиқболда қуйидаги ҳолатда усиб боришига эришиш зарур (1 – жадвал).
Жадвалдан кўринадики, Коракалпогистон Республикасида, вилоятлардан, Наманган, Фаргона, Хоразм, Кашкадарё, Навоий, Жиззах, Сурхондарё, Сирдарё вилоятлари ҳамда Тошкент шахрида кичик тадбиркорлик корхоналарининг йиллик маҳсулот ишлаб чиқаришининг ўсиши 2 баробардан кам бўлмаган ҳолатни изохлаган. Албатта бу кўрсаткич ривожланган давлатларда, масалан АКШ да 75-82 фоизни, Японияда 81 фоизни, Италияда 74 фоизни ташкил этади. Республикамиз кичик бизнеснинг бундай кўрсаткичларга эришиши тадбиркорлик фаоллиги орқали амалга ошади.
Истиқболда кутиладиган натижалар, асосан, кичик тадбиркорликнинг фаол ривожланиши эвазига руй беради. Бу эса улар томонидан ишлаб чиқариладиган маҳсулот микдорининг ўсиш динамикасини таъминлайди (1 – жадвал).
Ҳудудлар бўйича маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг истиқболда усиб бориш динамикаси корхоналар микдорининг усиб бориш ҳолати бўйича таҳлил этсак, бу ҳолат қўшимча янги кичик корхоналарнинг ташкил этилиши ҳисобига амалга ошади.