O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
23.
Chor-Bakr majmuasi -Jo‗ybor xo‗jalari qabristoni (1560 y.).
 
10.6-rasm.Ismoil Somoniy maqbarasi
20
 
10.7-rasm.Buxoro Arki
 
20
10.6,10.7-rasm.http//www.Turkistonpress.uz 

---

127 
10.3. Xorazm viloyatining tarixiy- arxitektura yodgorliklari
ekskursiya obyektlari sifatida 
Dunyoning qadimiy shaharlaridan biri bo‗lgan Xiva asrlar mobaynida 
insoniyatning ma‘naviy va moddiy madaniyati taraqqiyotiga o‗zining salmoqli 
hissasini qo‗shib kelmoqda. Xalqaro sayyohlik markazlaridan biri sanalgan Xiva 
bejiz butun dunyoda ochiq osmon ostidagi muzey sifatida e‘tirof etilmagan. Bu 
shahar hududida joylashgan yodgorliklar miloddan avvalgi VI – V asrlardan XX asr 
boshlarigacha bo‗lgan davrlarga taalluqlidir. Ayniqsa Xiva shahrining Ichan Qal‘a 
qismi Markaziy Osiyoda saqlanib qolgan birdan bir butun boshli shahar-yodgorlik 
bo‗lib, uning o‗tmishidagi taqdiri me‘moriy obidalari dunyoning eng qadimgi 
madaniy voha Xorazmning tarixiy madaniy taraqqiyoti bilan chambarchas bog‗liqdir.
Jumladan Xiva shahridagi Ichan qal‘a majmui 1990-yil 12-dekabrda 
YUNESKOning Kanadada bo‗lib o‗tgan 14 sessiyasining maxsus qarori bilan 
Markaziy Osiyoda birinchi bo‗lib «Butun jahon merosi» sifatida ro‗yxatga olingan. 
O‗zbekiston Fanlar akademiyasi tomonidan 1984-1993 yillarda Xiva shahrida 
o‗tkazilgan arxeologik qazishmalar natijasida «Ichan qal‘a» hududi eramizdan 
avvalgi V asrda paydo bo‗lganganligini va shahar devorlari ostidan topilgan madaniy 
qatlam, sopol buyumlar va katta hajmdagi xom g‗ishtlar shaharni 2500 yoshda 
ekanini tasdiqlaydi. Shundan so‗ng 199- yilda mamlakatimizning ikki azim va buyuk 
shahri Buxoro va Xivaning 2500 yillik yubileyi YUNESKO rahnamoligida dunyo 
miqiyosida keng nishonlanishi bu shaharning butun dunyoda e‘tirof etilganidan 
dalolat beradi.
Xivaning arxitektura yodgorliklari asosan madrasa, masjid va minoralar, 
Pahlavon Mahmud maqbarasi (1835 yil), Muhammad Aminxon madrasasi (1850-
1855-yillar), Ko‗hna Ark, Tosh Hovli, Olloqulixon karvonsaroyi (1855-yil) 
kabilardan iborat. Rangli bezaklar berilgan Kalta Minor (1835-yil) va 218 ta naqshli 
ustunga ega bo‗lgan . Juma masjidlarni alohida ta‘kidlab o‗tish mumkin. 2,5 kilometr 
uzunlikdagi devorga ega bo‗lgan Ichan-qal‘a Otadarvoza, Shimoliy, Sharqiy, 
Janubiy, Buxoro va Toshdarvozalariga ega. Unda 40 dan ko‗proq quduqlar mavjud. 
Xorazm viloyatining asosiy tarixiy- arxitektura yodgorliklari:

---

128 
1.
Ichan qal‘a, Saidboy masjidi va madrasasi (XVIII asr boshi); 
2.
Pahlavon Mahmud maqbarasi (1835 yil); 
3.
Olloqulixon madrasasi (1834 y.); 
4.
Qutlug‗murod-inoqmadrasasi (1804 y.); 
5.
Olloqulixon Timi va Karvonsaroyi (XIX asr); 
6.
Abdullaxon madrasasi (1865 y.); 
7.
Anushaxon masjidi va hammomi (1657 y.); 
8.
Toshhovli (Olloqulixonning karvonsaroyi) (1855 y.); 
9.
Oq masjid (1832 y.); 
10.
Juma masjidi va minorasi (1788 y.); 
11.
Said Olovuddin maqbarasi (XIV asr); 
12.
Muhammad Aminxon madrasasi (1850-1855 yy.); 
13.
Kaltaminor (1835 y.); 
14.
Ko‗hna Ark (1868 y.);
15.
To‗ramurod minorasi (1888 y.); 
16.
Sherniyozxon madrasasi (1718 y.); 
17.
Borlandi masjidi (XIX asr); 
18.
Arabxona madrasasi (1838 y.).