O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Gid
 
Ekskursantlar
 
Ko„radi 
Eshitadi 
Hisqiladi 
Ko„nikmagaegabo„la
di
 

---

8 
namoyon bo‗ladi: birinchidan, ekskursiya obyektidagi tarixiy-madaniy o‗ziga 
xoslikni topa olish; ikkinchidan, ekskursiya obyektida turli davrlardan qolgan izlarni 
aniqlay olish; uchinchidan, monumental va muzey-tarixiy yodgorliklaridan tarixiy 
faktlarni topa olishdir. Bu jarayon har doim katta bilim va ko‗nikmani talab qiladi. 
Ekskursiya ma‘lumotlari va ularni hikoya qilishda gidning malakaviyligi 
ekskursantlarning kerakli xulosaga kelishi imkonini beradi. Bu Haqda Rossiyalik 
pedagog A.V. Bakushinskiy shunday degan: «Ekskursiya rejasi, vazifasi, maqsadi 
bilan asoslangan materialning uslubiy ishlanmasi qatnashchilarga mustaqil his qilish, 
qabul qilish va baholash ko‗nikmalarini uyotishi kerak». 
Ekskursiya xizmatining vazifalaridan biri – ekskursantlar ongida ekskursiya 
mavzusi, tarixiy shaxslar hayoti, voqealar, faktlar va umuman ekskursiya 
ma‘lumotiga bo‗lgan munosabatni va mustaqil baho berishni shakllantirishdir.
Baho berish - bu biror kim yoki narsa haqida tasavvurga ega bo‗lish, uning 
mohiyati, fe‗l-atvori, rolini aniqlash, kimningdir ijobiy sifatlari va ustunliklarini tan 
olishdir. 
Ekskursiya xizmatini baholash degani gidning ko‗rsatmalari yordamida 
ekskursantlarning mavzu bo‗yicha yakuniy xulosaga kelishidir. 
Ekskursiya xizmatiga munosabat- bu ekskursiya xizmati mavzusida 
yoritiladigan tarixiy davrga nisbatan ekskursantning aniq bir qarashlari; biror-bir 
harakatlarni his etishi, yozuvchi yoki rassom o‗z asarini yaratganida uning kayfiyatini 
tushunishdir. 
Adabiy asarlarga qo‗yilgan talablar kabi ekskursiya ham aniq muallifning asari 
sifatida o‗z syujetiga ega bo‗lib, barcha ekskursiya materiallari unga bo‗ysunadi. 
Ekskursiya xizmati o‗z vazifasi va o‗tkazish shakliga ko‗ra yo‗l-yo‗lakay olib 
boriladigan ekskursiya axboroti yoki turistik poxodlardagi instruktor suhbatlaridan 
ko‗ra murakkabroq jarayondir. Mavzuli ekskursiya xizmati shahar ko‗rgazmali 
ekskursiyasidan o‗zining tarkibi, mazmuni, uslub jihatidan murakkabligi bilan 
farqlanadi. Ekskursiyaning rivojlanish yo‗li uning mazmun jihatidan o‗zgarishi bilan 
boliqdir. Avvallari ekskursiya shifobaxsh o‗simliklarni izlab topish maqsadidagi sayr 
deyilgan, keyinchalik unga masalan, o‗lkashunoslik muzeylariga namunalar yiish 

---

9 
kabi ilmiy maqsadlar qo‗yilgan. Mustaqil ta‘limning yangi shakllarini izlash jarayoni 
ekskursiya xizmati oldida umumta‘limiy maqsadlarni belgiladi. Tarbiyaviy ishlarni 
samaraliroq tashkillashtirish harakatlari ekskursiya xizmatini madaniy-ta‘limiy 
ishlarning biriga aylantirdi. 
Hozirda ekskursiya xizmati individual metodika sifatida tugallangan, maqsadli, 
o‗ziga xos funksiya va xususiyatlarga ega bo‗ldi. U mazmuni, o‗tkazish shakli, 
ma‘lumotlarni taqdim etish uslubi jihatidan ahamiyatli darajada boyidi va g‗oyaviy-
tarbiyaviy, madaniy-ommaviy ishlarning ajralmas qismi sifatida tavsiflandi. 
Ekskursiya xizmatining vazifasi va o‗tkazish shakllari 1- jadvalda keltirilgan: