O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Ekskursiyani olib borish texnikasini aniqlash
.
Ekskursiyani olib borish 
texnikasi ekskursiya jarayonining barcha tashkiliy masalalarini o‗z ichiga oladi. 
Masalan, avtobusli ekskursiya mualliflari ekskursantlar qachon va qayerda obyektni 
ko‗rishga tushadilar, obyektlar oraliida qanday harakatlanadilar, «gid portfeli»dagi 
ko‗rgazmali vositalarni qanday va qachon namoyish etilishini obdon o‗ylab ko‗rib, 
zaruriy ma‘lumotlarni texnologik haritaning «tashkiliy ko‗rsatmalar» grafasida 
yozadilar (avtobusni qayerda to‗xtatish, obyektni oynadan kuzatish maqsadida 
qayerda sekinroq haydash, salonda tartib saqlash va sh.k ).
 
 
6.3.Ekskursiyaning texnologik haritasini tuzish 
Texnologik harita-
bu mazkur ekskursiyani muvafaqqiyatli o‗tkazish,
obyektlarni samarali ko‗rsatish, ekskursiyani olib borish uslubiyati va texnikasini 
to‗ri tanlashni ko‗rsatib beruvchi, gidning harakatlarini tartibga soluvchi hujjat bo‗lib,
quyidagi talablarga javob berishi kerak:

Gidga mavzuni yoritish yo‗llarini ko‗rsatishi; 

Ko‗rsatish va hikoya qilishning samarali usullarini ko‗rsatishi; 

Ekskursiyaning tashkiliy masalalari bo‗yicha aniq tavsiyalar berishi; 

Obyektlarni ko‗rsatish va hikoyaning bir-biriga uyunligini ta‘minlashi; 

---

57 

Ma‘lum ekskursantlar guruhi qiziqishini inobatga olishi kerak. 
Texnologik harita har bir ekskursiya mavzusiga alohida tuziladi. Texnologik 
harita variantlarida ekskursantlarning yoshi, kasbi va boshqa qiziqishlari, 
ekskursiyani olib borishning o‗ziga xos uslubiyati ham o‗z aksini topadi. Texnologik 
harita quyidagicha rasmiylashtiriladi: 
titul varog„ida
: 
ekskursiya muassasasining 
nomi, ekskursiya mavzusi, turi, marshrut davomiyligi, masofasi ekskursantlarning 
tarkibi, tuzuvchilar f.i.sh., ekskursiya tasdiqlangan sanasi yoziladi. 
Keyingi sahifada
ekskursiyaning maqsadi va vazifalari, obyektlar va to‗xtash joylari ko‗rsatilgan 
marshrut sxemasi kiritiladi. 
Texnologik harita 3 bo‗limdan iborat: kirish, asosiy qism va xulosa. Kirish va 
xulosa qismi grafalarga kiritilmaydi. Masalan, «Samarqand-Sharq gavhari» 
mavzusidagi ekskursiyani tayyorlashda uslubiy ishlanmaning kirish qismida gidga 
quyidagi tavsiyalarni berish mumkin: eng avvalo guruh bilan tanishib olish, o‗zini va 
haydovchini tanishtirish keyin esa avtobusda ekskursantlarning o‗zini tutish qoidalari 
va maxsus ajratilgan vaqtdagina savol javob qilish va taassurotlar almashish 
mumkinligini aytish kerak.
Ekskursiya davomiyligi 
grafasidama‘lum obyektni ko‗rsatish, hikoya qilish va 
ekskursantlarning marshrut bo‗ylab keyingi to‗xtash joyigacha sarflanadigan vaqt 
ko‗rsatiladi. Bu vaqtlar summasi ekskursiyaning umumiy davomiyligini belgilab 
beradi. 
Mavzuostilar va asosiy yoritiladigan savollar grafasi
qisqa yozishmalardan 
iborat. Birinchi navbatda marshrutning shu kesimida, vaqtida yoritiladigan mavzuosti 
beriladi(uchinchi grafada keltirilgan obyektlar bo‗yicha). Shu yerda mavzuostini 
yorituvchi savollar shakllantiriladi. Mavzuostiga tegishli savollar soni beshtadan 
ortmasligi kerak. 
Tashkiliy ko„rsatmalar
grafasida guruhning harakatlanishi, xavfsizligi, 
sanitariya gigiyenik talablar, memorial, diniy, tarixiy, madaniy obyektlarda o‗zini 
tutish qoidalari bo‗yicha tavsiyalar yoziladi.

---

58