O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Ekskursiya xizmati marshrutini tayyorlash
ko‗p bosqichli jarayon bo‗lib, 
yuqori 
malaka 
talab 
etadi 
va 
yangi 
ekskursiya 
mavzusini 
tayyorlash 

---

55 
texnologiyasining asosiy elementi hisoblanadi. Avtobusli marshrutni tayyorlashda 
«Yo‗l harakati qoidalari», «Avtomobil transporti nizomi», «Yo‗lovchilarni tashish 
qoidalari» va boshqa me‘yoriy hujjatlarga amal qilinishi lozim. 
Ekskursiya mavzusidagi roliga ko‗ra obyektlar 
asosiy
hamda 
qo„shimcha
bo‗lishi mumkin. Asosiy obyektlar chuqur tahlil qilinadi, ularda asosiy savollar 
yoritiladi.
 
Qo‗shimcha obyektlar esa ekskursantlar bir obyektdan ikkinchisiga 
harakatlanayotganida ko‗rsatiladi va u ko‗p e‘tibor talab qilmaydi. Ekskursiya 
xizmati marshruti obyektlarni ko‗rsatishning eng to‗ri ketma-ketligi tamoyilida 
tuziladi va quyidagi talablar inobatga olinadi: 

obyektlarni ko‗rsatishni ma‘lum bir mantiqiy ketma-ketlikda olib borish, 
marshrutning bir uchastkasidan (ko‗cha, maydon, ko‗prik) takroriy harakatlanishiga 
yo‗l qo‗ymaslik; 

obyektlarni ko‗rsatish qulayligi (ko‗rish uchun maxsus maydonlar); 

obyektlarni ko‗rsatish va hikoya qilish oraliida uzoq tannaffus bo‗lmasligi 
uchun obyektlar oraliidagi vaqt 10-15 daqiqadan oshmasligi; 

qulay sharoitli to‗xtash joylarining mavjudligi, shu jumladan sanitar 
ehtiyojlar va avtomobillarning parkovkasi uchun. 
6.2.Yangi ekskursiyada marshrutni tayyorlash 
Avtobusli marshrutda uning pasporti va chizmasini kelishish, tasdiqlash, 
kilometrajni va avtotransportdan foydalanish vaqtini hisoblash bilan yakun topadi. 
Yangi ekskursiya mavzusini tayyorlashda marshrutni ko‗zdan kechirish muhim 
bosqichlardan biri hisoblanadi. Marshrutni ko‗zdan kechirishda quyidagi masalalarga 
e‘tibor beriladi: 
1.
Marshrut o‗tadigan trassalar, ko‗chalar, maydonlar loyihasi bilan tanishish; 
2.
Obyektni joylashgan o‗rnini, shuningdek, ekskursiya avtobusi yoki guruhi 
to‗xtashi joylarini aniqlash. 

---

56 
3.
Obyektlarda yoki to‗xtash joylarida avtobusda kelish yo‗llarini ko‗rib 
chiqish; 
4.
Obyektlarni ko‗rsatishga, hikoya qilishga, avtobus harakatiga (piyodalar 
harakatiga) sarflanadigan vaqtni hisob-kitob qilish va shu bilan ekskursiyaga 
ketadigan to‗liq vaqtni aniqlash; 
5.
Ko‗rsatiladigan obyektlar maqsadliligiga ishonch hosil qilish; 
6.
Obyektlarni ko‗rsatish nuqtasi va guruhni qulay joylashtirish variantini 
tanlash; 
7.
Obyekt bilan tanishish metodikasini tanlash; 
8.
Ekskursantlar xavfsizligini ta‘minlash maqsadida xavfli joylarni aniqlash 
va chora-tadbirlar ishlab chiqish.