O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Diksiya 
–bo‗inlar, so‗zlar va butun bir iboralarni aniq, tushunarli talaffuz 
etishdir. Duduqlanish, so‗zlarning qo‗shimchalarini to‗ri qo‗ymaslik yoki «yutib 
yuborish» nutqning kamchiliklariga kiradi. 
Gid o‗z tili ustida ishlashni nutq texnikasini (nafas olish, ovoz, diksiya) 
egallashdan boshlaydi. Diksiya aniq va tushunarli bo‗lishi muhimdir. Eng avvalo 
noaniqliklarni, tushunarsiz nutqni bartaraf etib, ekskursantlar tushunishi mushkul 
bo‗lgan so‗zlar talaffuzini takrorlab olish kerak. 
Nutning tempi (tezligi).
Hikoyaning mazmunidan kelib chiqib ekskursiya 
jarayonida nutq tempi tezlashadi yoki sekinlashadi. Nutqning tez, o‗rta, sekin, 
muloyim templari mavjud. Nutq mazmuni samarali qabul qilinishi uchun uning tempi 
sokin, bir maromda bo‗lishi kerak. 

---

35 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.1-chizma. Gid tili stilining o„ziga xosligi uning vazifalari.
7
 
Ekskursiya mavzularini tayyorlash jarayonida, hikoyani tuzishda gid qo‗lida 
soat bilan mustaqil mashulotlar o‗tkazishi maqsadlidir. Nutqning tezligi daqiqasiga 
75 ta so‗z, o‗rtachasi – 60 ta so‗z, sekini - 45 ta so‗zdan iborat bo‗ladi. Hikoya qilish 
jarayonida tez gapirish (daqiqasida 80 va undan ziyod so‗z) noto‗ridir, bu 
tinglovchilarni zeriktiradi, ekskursiya ma‘lumotlarini tahlil qilishga halaqit beradi. 
Tanaffussiz tez tempdagi nutqlarni ekskursantlar qabul qilmaydi. Shu bilan birga 
butun ekskursiya jarayonida bir xil tempni saqlab turish ham noto‗ridir.
Keyin talaffuzning tezligiga e‘tibor beriladi. Har bir so‗z shu jumladan, xorijiy 
so‗zlar, ism va familiyalar aniq aytilishi, ekskursantlarga tushunarli bo‗lishi lozim. 
Gid o‗z nutqining ifodasi (intonatsiya) ya‘ni so‗z va gaplarni talaffuz etishda 
ovozning past va balandligini kuzatishi zarur. Nutq ifodasi mantiqiy isbotli bo‗lishi 
kerak, chunki hikoyaning negizida nafaqat fikr balki hissiyot ham turadi. U hikoyaga 
«jon» baishlaydi, gidning ma‘lumot mazmuniga munosabatini ko‗rsatadi.