O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Issiqlik yoki quyosh urishi
odatda organizmning haddan ziyod issib ketishi 
natijasida kuzatilib, oqibatda miyaga qon kelishi ko‗payadi. 
Issiqlab ketishga
atrof-muhitdagi haroratning yuqori bo‗lishi, havoning 
haddan ziyod namligi, nam o‗tkazmaydigan (rezinali, brezentli) kiyim kiyganligi, 
jismoniy ish, ichimlik ichish me‘yorining buzilganligi sabab bo‗lishi mumkin. 
Issiqlik va quyosh urishida umumiy holsizlik, haddan ziyod isib ketish, teri 
qoplamalarining qizarishi, ko‗p terlash, yurak qisqarishlarining tezlashuvi (puls 
daqiqasida 100-120 marta uradi), bosh aylanishi, bosh og‗rig‗i, ko‗ngil aynishi 
(ba‘zan qusishlar bilan ham), tana haroratining 39-40
0 
gacha ko‗tarilishi, og‗ir 

---

182 
holatlarda karaxt bo‗lishdan to hushini to‗liq yo‗qotishgacha, alahsirash, mushaklar 
talvasasi, nafas olish va qon aylanishining buzilishi holatlari kuzatiladi.
Issiqlik yoki quyosh urishi holatlarida tibbiy yordam ko‗rsatayotgan gid 
quyidagilarni bajarishi lozim: 

jabrlanuvchini zudlik bilan salqin joyga o‗tkazish; 

orqasi bilan yotqizib, boshi tagiga yostiq qo‗yish; 

kiyimlarini yechish yoki bo‗sh qo‗yish; 

boshi va ko‗kragini sovuq suv bilan namlash; 

sovuq malhamlarni yoki muzni boshiga (peshonasi,tepasi va 
ensasi),o‗mrov suyagi va tizza sohalariga, qo‗ltiq osti sohalariga (ko‗plab qon 
tomirlari mavjud sohalarga) qo‗yish; 

nafas olish va yurak qisqarishlari kuzatilmagan vaqtda jonlantirish 
tadbirlarini to‗la o‗tkazish. 
14.4. Jabrlanuvchini transportda kasalxonaga
jo„natish qoidasi 
Gid ekskursiya jarayonida jabrlangan insonni shifoxonaga jo‗natishniimkon 
qadar tez, xavfsiz va ehtiyotkorona tashkil etishi shart. 
Shikastlanish 
turi 
qo‗l 
ostida 
mavjud 
vositalardan 
kelib 
chiqib, 
jabrlanuvchining transportirovkasi turli xil usulda amalga oshirilishi mumkin. 
Masalan, ushlab turilgan holda, qo‗lda ko‗tarish, transport vositasida tashish. Eng 
muhimi, jabrlanuvchini transportirovka qilish jarayonida boshi doimo yuqorida 
bo‗lishini ta‘minlash zarur.