O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti sirtqi fakultet

«Gipersegmentatsiya» 
strategiyasi tovarlarning shaxsiy buyurtmalar 
bo‘yicha ishlab chiqilishiga, turli xil variantlarning taklif 
qilinishiga,asosiy funksiyaga qo‘shimcha ravishda qo‘shimcha narx 
evaziga har xil ikkinchi darajali funksiyalarning bajarilishiga olib keladi. 
«Kontrsegmentatsiya» 
strategiyasi esa, aksincha, tovarlarni hech 
qanday «bezaklarsiz» taklif qilishga qaratilgan bo‘lib, bunda arzon 
narxlarda sotiladigan qo‘shimcha variantlar soni eng kam bo‘ladi. 
Firmalar gullab-yashnagan paytlarida tobora mayda segmentlarga 
ajratish strategiyalarini qo‘llar edilar. Bu strategiyalar esa markalar 
sonining ko‘payishiga olib kelar, natijada ishlab chiqarish va savdo 
xarajatlari hamda sotuv narxlari ortib ketar edi. 
Iqtisodiyotning va ijtimoiy muhitning tebranib turishi tufayli yuz 
bergan o‘zgarishlar iste’molchilarni 
«narxdan qoniqish» nisbatiga 
ko‘proq e’tibor beradigan qilib qo‘ydi. Endilikda iste’molchilar tovarning 
narxlari bilan uning xarakteristiklarini solishtirib ko‘rishga yaxshiroq 
tayyorlanganlar, ularning tovari narxi maxsus talablarga kamroq darajada 
moslashtirilganligi tufayli arzonlashtirilgan, deb qabul qilishga ko‘proq 
moyildirlar. Ko‘pgina g‘arb mamlakatlarida 
«markasiz» 
tovarlarning muvaffaqiyat qozonganligi ushbu evolutsiyani 
yana bir bor tasdiqlaydi. Shu munosabat bilan ba’zi sektorlarda va avvalo, 
ommaviy iste’mol tovarlari sektorida tovarlarni ataylab soddalashtirish 
tendensiyasi kuzatilmoqda, ya’ni cheklangan funksiya- larga ega bo‘lgan 
tovarlar ishlab chiqarilmoqda. Bunday tovarlar standartlashtirish darajasi 
yuqori bo‘lganligi tufayli ishlab chiqaruvchi- larga ko‘proq daromad 
keltirmoqda. Shunday qilib, «kontrsegmentat- siya» - 
«narxdan 
qoniqishi» 
mezoniga asoslangan segmentlashdir. 
Segmentatsiya va differensiatsiya tushunchalarini adashtirib yubor- 
maslik kerak. Differensiatsiya - bu ikki xil darajadagi xilma-xil tovarlar- 
ga tayanuvchi: 
a)
bir xil turdagi tovarlar bo‘yicha raqobatchilar o‘rtasida; 
b)
bir ishlab chiqaruvchining turli segmentlarga mo‘ljallangan 
tovarlari o‘rtasidagi tafovutlarni anglatuvchi tushunchadir. 
Differensiatsiya – tovarning jozibadorligini uning turli-tumanligi 
hisobiga yaxshilashga asoslangan. Konseptual differensiatsiya tovar 
taklifini ikki xil darajada: bir turdagi tovar bo‘yicha raqobatchilar 
o‘rtasida va bitta ishlab chiqaruvchining bozorning turli segmentlariga 
yo‘naltirilgan tovarlari o‘rtasida tovar taklifining turli variantlarini ishlab 
chiqishdir (J.J.Lamben).Agar iste’molchilar tovarlarni turlicha, deb 

---

o‘ylasalar, ya’ni o‘z muammolarining yechimlarini turlicha, deb tasavvur 
qilsalar, bu tovarlar differensiatsiyalangan bo‘ladi. 
Differensiatsiya - tovarlarning xilma-xilligiga asoslangan bo‘lsa, 
segmentatsiya - bozorni tashkil qiluvchi potensial xaridorlar ehtiyoj- 
lariga asoslangan. Iste’molchilar bir jinsli emasliklari tufayli firmalar 
o‘zlarining har bir segmentdagi takliflarini yangilashga majbur bo‘ladilar. 
Shunday qilib,