O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti qarshi filiali

2.2.Рўйхатдан ўтказилиши лозим бўлган ер участкаларига бўлган ҳуқуқлар
Ҳуқуқнинг вужудга келиши - муайян ер участкасига юридик ёки жисмоний шахснинг ҳуқуқларини дастлабки тарзда белгилаш:
- умрбод меросга эгалик ҳуқуқи;
- доимий эгалик ҳуқуқи;
- доимий ва муддатли фойдаланиш ҳуқуқи;
- мулкчилик ҳуқуқи;
- ижара ҳуқуқи.
Ҳуқуқни ўзгартириш - ер участкаларининг чегараларидан фойдаланиш ҳуқуқининг фақат тури ёки характерини ўзгартириш:
- фойдаланиш мақсадини;
- умумий майдонни;
- ер тоифаларини;
- майдонлар таркибини;
-баҳолаш кўрсаткичларини;
-ҳуқуқ турларини;
- мулк улушларининг нисбатини ўзгартириш.
Ҳуқуқнинг ўтказилиши - ер участкаларига бўлган ҳуқуқни бир юридик ёки жисмоний шахсдан бошқа юридик ёки жисмоний шахсга ўтказиш:
- ер участкасини олди-сотди қилиш, алмаштириш, ҳадя қилиш, меросга қолдириш, ижарага бериш (рента);
- бинолар ва иншоотларни олди-сотди қилиш, алмаштириш, ҳадя қилиш, меросга қолдириш, ижарага бериш, уй-жойни умрбод саклаш шарти билан бегоналаштириш.
Ўзбекистон Республикаси Ер кодексининг 29-моддасига кўра, ҳуқуқларни чегаралаш ва чеклаш қуйидагиларни ўз ичига олади:
- сотиш ёки бошқача тарзда бегоналаштиришни таъқиқ;
- субижара ва ёрдамчи пудратни таъқиқ, Ер кодексининг 51-моддаси ўнинчи қисмида кўзда тутилган ҳолларда - ижарага беришни таъқиқ;
- ер участкасининг асосий мақсадли аҳамиятини ўзгартиришни таъқиқ;
- фаолиятнинг айрим турларини таъқиқ;
- кўчмас мулкнинг ташқи кўринишини белгиланган тартибда розиликсиз ўзгар-тиришни, бинолар, иморатлар, иншоотларни таъмирлаш ёки бузиб ташлашни таъқиқ;
- ер унумдорлигини сақлаб ва ошириш, ирригация ва мелиорация тизимларини соз ҳолатда сақлаб туриш тадбирларини амалга ошириш шарти;
- белгиланган муддатлар давомида ер участкасини қуришни бошлаш, битириш ёки ўзлаштириш шарти;
- табиатни муҳофаза қилиш талабларига риоя этиш ёки муайян ишларни бажариш, шу жумладан, тупроқ катламини, ноёб ўсимликларни, ер участкасида мавжуд бўлган давлатнинг табиат ёдгорликларини, тарих ва маданият ёдгорликларини сақлаб шарти;
-қонун ҳужжатларида белгилаб берилган бошқа мажбуриятлар, чеклашлар ёки шартлар.
Сервитутлар:
- шартнома бўйича;
- суд қарори бўйича.
Ҳуқуқни тўхтатиш - юридик ёки жисмоний шахснинг ер участкасига бўлган ҳуқуқ-ларини қуйидаги ҳолларда бекор қилиш:
- ихтиёрий воз кечганда;
- ер участкасини эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ёки ижарага бериш муддати ўтганда;
- юридик ёки жисмоний шахснинг фаолияти тўхтаганда;
- ижара шартномаси бекор қилинганда;
- ерга доир қонунларни бўзган ҳолда фойдаланилаётган ер участкаси олиб қўйилганда;
- ер участкаси давлат ёки жамоат эхтиёжлари учун олиб қўйилганда (сотиб олинганда).