|
Афғонистондаги карвонсаройлар.
Олимлар Афғонистоннинг Ўзбекистон билан чегарадош Балх водийсида кўплаб карвонсаройларни ҳам топган. Уларнинг энг қадимийси қарийб минг йил аввал пайдо бўлган. Шу пайтга қадар бу ерда атиги 77 та ана шундай манзилгоҳ топилган бўлиб, сунъий йўлдошдан олинган тасвирлар уларнинг сони мингдан зиёд эканини кўрсатди. Бу ҳақда Science журналида чоп этилган мақолада маълум қилинди. Археологлар ҳудудни ўрганишда айғоқчи сунъий йўлдош ҳамда ҳарбий дронлардан фойдаланган.
Тадқиқотчилар Афғонистон ҳудудидан фанга аввал маълум бўлмаган, лекин инсоният тамаддунида катта аҳамиятга эга бўлган кўплаб жойларни аниқлашган. Хусусан, XVI-XVII асрларда бунёд этилган 119 та карвонсарой Буюк Ипак йўли бўйлаб сафар қилган савдогарларга бошпана вазифасини ўтаган. Карвонсаройлар бир-биридан қарийб 20 километр олисликда жойлашган бўлиб, бу ўша пайтларда карвонларнинг бир кунлик босиб ўтган масофаси билан тенг. Тадқиқотлар, шунингдек, Систан ва Ғилмон вилоятлари ҳудудидаги қадимий аҳоли манзилларида ирригация тармоқларига катта эътибор қаратилганини кўрсатди. Бу ерда барпо этилган каналлар тармоғидан олимларнинг фикрича, ерларни суғоришда кенг фойдаланилган.
“Буюк ипак йўли карвонсаройлари” лойиҳаси
Хитойда ўтаётган Евроосиё иқтисодий форуми доирасида Самарқанд шаҳри ҳокими ўринбосари Э.Ражапов, Бухоро шаҳри ҳокими ўринбосари К.Давронов, Хива шаҳар ҳокими ўринбосари Ҳ.Бобоев, “Ashina Group”компанияси директори Ш.Жўрабоев, шунингдек, Хитойнинг Сиань шаҳри мэри иштирокида “Буюк ипак йўли карвонсаройлари” лойиҳаси ишга туширилди. Тадбирда Пекин университети профессори, Халқаро сайёҳлик тадқиқотлари уюшмаси президенти У Биху сўзга чиқди, форум иштирокчиларига “Буюк ипак йўли карвонсаройлари” тизимини ривожлантириш концепциясини тақдим этди. Ушбу концепция “Бир макон, бир йўл” ташаббусига мувофиқ, мамлакатлар ўртасида гуманитар ва иқтисодий алмашувларни ривожлантириш асосида “Буюк ипак йўли карвонсаройлари” тизимини қуришга қаратилган. Профессор У Бихунинг қайд этишича, лойиҳанинг илк босқичи Хитойнинг олти шаҳри, жумладан, Сиань ва мамлакатимизнинг тўрт шаҳри – Тошкент, Самарқанд, Бухоро ва Хивада амалга оширилади.
– Бой тарихга, юксак маданият ва бебаҳо сайёҳлик ресурсларига эга Ўзбекистон “Бир макон, бир йўл” бўйлаб туризмни ривожлантиришда муҳим ўрин тутади. Хусусан, Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Хива шаҳарлари дунё маданий мероси, Осиёнинг олтин сайёҳлик дурдонасидир, – деди У Биху.
Лойиҳага кўра, карвонсаройлар икки платформа – сайёҳлик мажмуаси ва электрон тижорат кўринишида амалга оширилади. Сайёҳлик мажмуаси тизими замонавий туризм маҳсулотлари яратиш, маълумотлар базасини шакллантириш, маданий кўргазмалар ташкил этиш, хизмат кўрсатиш ва товарлар сотишни кўзда тутса, бизнесни рағбатлантириш, карвон саройлар жойлашган ҳудудларда Хитой қишлоқ хўжалиги электрон савдо технологияларини жорий этиш, электрон савдони қўллаб-қувватлаш ва маҳаллий қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш каби устувор вазифалар электрон тижорат платформаси орқали рўёбга чиқарилади. Мамлакатларимиз шаҳарларида битта карвонсарой лойиҳасини ишга тушириш учун жалб қилинадиган дастлабки инвестиция ҳажми танланган жой ва барпо этиладиган инфратузилма объектларига қараб 100 миллион АҚШ долларидан ошиши мумкин.
– “Буюк ипак йўли карвонсаройлари” тизими давлатлар ўртасида дўстлик ришталарини янада мустаҳкамлаш, ижобий тажрибани ўзлаштириш ва узоқ муддатли ҳамкорлик учун мустаҳкам замин яратади, – дейди лойиҳа иштирокчиси, “Ashina Group”компанияси директори Ш.Жўрабоев. Тадбирда ШҲТга аъзо давлатлар сайёҳлик салоҳиятини ривожлантириш мақсадида Ипак йўли туризм саноати уюшмаси ташкил этилди.
Буюк ипак йўли бўйлаб кўплаб карвонсаройлар, шаҳарлар барпо этилди. Бу йўлдан бораётган савдогарлар кўпинча йўлнинг охиригача бормас эдилар. Ўрта Осиё вилоятлари бу йўлнинг ўртасида жойлашганлиги сабабли савдогарлар Хоразм, Самарқанд, Термиз ва бошқа ҳудудларда ўз молларини сотиб, маҳаллий маҳсулотларни харид қилар эдилар. Ўрта асрлар Ўрта Осиё бозорларида четдан келтирилган кўплаб маҳсулотлар мавжуд эдики, ҳозирги кунда ипак йўли устидаги кўҳна шаҳарлар ва манзилгоҳлардаги археологик қазишмалар натижасида топилаётган топилмалар фикримизнинг далилидир. Мил. авв. II асрда пайдо бўлиб, милоднинг XVI асрига қадар фаолият кўрсатган Буюк ипак йўли шу давр ичида Шарқ ва ўарб халқларининг кенг миқёсидаги ўзаро маданий ва иқтисодий алоқалари тарихида катта аҳамиятга эга бўлди. Бу йўл орқали алоқалар қилган қадимги халқларнинг ўзаро ҳамкорлик, алмашинув ва маданиятла-рининг бойиб бориши, тинчлик ва тараққиёт учун асос бўлиб хизмат қилди. Ўзбекистон ҳудудлари бу йўлнинг чорраҳасида жойлашган бўлиб, бу ерга турли мамлакатлардан савдогарлар, ҳунармандлар, олимлар ва меъморлар ташриф буюрганлар. ЮНЕСКО томонидан «Буюк ипак йўли-мулоқот йўли» дастурининг ишлаб чиқилиши Евросиёдаги 30 дан ортиқ етакчи давлатларнинг 2000 йилга қадар илмий-маданий фаолияти учун йўналиш бўлди. Республикамиз ҳудудларида ҳам илмий экспедициялар ташкил этилди. Бунинг натижасида кўпгина тарихий-маданий обидалар ўрганилди, қадимги йўллар ва йўналишлар аниқланди, миллий ва маънавий бойлигимиз ҳамда анъаналаримиз ўрганилди. Жуда кўпчилик тадқиқотчилар иштирок этаётган «Буюк ипак йўли-мулоқот йўли» дастурининг асосий вазифаси Шарқ ва ўарб халқлари ўртасида иқтисодий ва маданий алоқалар ўрнатган ҳамда ривожлантирган бу йўлни халқларнинг биродарлик, ўзаро ҳамкорлик ва самимий мулоқот йўлига айлантиришдан иборатдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
