O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Davolovchi jismoniy tarbiya amaliyoti harakatning quyidagi ta’sirlariga asoslangan:
а) tonusni oshiruvchi va stimullovchi (tеtiklashtiruvchi);
b) trofik yoki oziqlantiruvchi;
d) kompеnsator;
e) tinchlantiruvchi;
f) buzilgan funksiyalarni mе’yorlashtiruvchi (qayta tiklovchi).
Mavzu№ 2: Jismoniy rivojlanish. Jismoniy rivojlanganlikni antropometriya va
somatoskopiya ma’lumotlariga asoslanib aniqlash va baholash usullari. Tana tuzilishi tiplari.
Mavzu rejasi:

1. 
   Jismoniy rivojlanganlikni ko’rsatkichlari.
   
2. 
   Jismoniy rivojlanganlikni antropometrik ko’rsatkichlari.
   
3. 
   Jismoniy rivojlanganlikni somotoskopik ko’rsatkichlari.
   
4. 
   Akseleratsiya, Vundirkend tushunchalari.
   
5. 
   Tana tuzilishi tiplari
   

Jismoniy rivojlanishning ko’rsatkichlari. Yangi tug’ilgan go’dak nisbatan kalta qo’l- oyoqlari, tanasi va boshining kattaligi bilan farqlanadi.
Uning kallasining uzunligi tanasi uzunligining1/4qismini tashkil etadi.
ikki yashar bolada- 1/5 qismini,
olti yashar bolada- 1/6 qismini,
o’n ikki yashar bolada- 1/7 qismini,
voyaga yetgan odamda- 1/8 qismini tashkil etadi.
Yosh kattalashgan sari kallaning o’sishi sekinlashadi, oyoq- qo’llarning o’sishi esa kuchayadi.
Jinsiy yetilish davrining boshlanishiga qadar tana proporsiyalaridagi farq bo’lmaydi va ular pubertat davrida yuzaga chiqadi.
Tananing bo’yi va eni o’rtasidagi proporsiyalarni turlicha bo’lishini uchta bosqichini ajratish mumkin:
-4 yoshdan 6 yoshgacha;
-6 yoshdan 15 yoshgacha;
-15 yoshdan to voyaga yetguncha qadar
Tananing bo’yiga o’sishining notekisligi quyidagicha namoyon bo’ladi:
- yangi tug’ilgan bolaning bo’yi 48-52 sm bo’ladi;
- bola hayotining birinchi yilida uning bo’yi 25 sm o’sadi va 75 sm ni tashkil etadi;
- ikkinchi yilida 10 sm o’sadi;
- kichik maktab yoshida bola bo’yi 6-10 sm;
- bola 8-10 yoshga yetganda 3-5 smga o’sadi.
Tana o’sishining eng ko’p ortishi qiz bolalarda 12 yoshga kelib, o’g’il bolalarda esa 15 yoshda kuzatiladi. Bo’yning o’sishi asosan qiz bolalarda 19 yoshga kelib, o’g’il bolalarda esa 20 yoshga kelib tugallanadi.
Yangi tug’ilgan davrdan to voyaga yetgunga qadar insonning bo’yi- 3 marotoba, tanasi- 3,5 marotoba, qo’llari- 4, oyoqlari- 5 marotoba uzunlashadi.