O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti amirov s

Bir fazali asinxron motorning ishlash prinsipi 
Bir fazali asinxron motor statorida bitta chulg'am, rotorida esa qisqa 
tutashtirilgan chulg'am joylashtirilgan bo'ladi. Stator chulg'amiga sinusoidal tok 
berilganida uning atrofida pul satsiyalanuvchi magnit maydoni hosil bo'ladi. Bu 
maydonni 
ikkita aylanuvchi 
maydon 
ko'rinishida 
tasvirlab, 
uning 
ta'sirida 
yuzaga keladigan aylantiruvchi momentni 
2
1
M
M
M


ko'rinishida yozishimiz 
mumkin. 
M(n)
bog'lanish 3.30-rasmda 
keltirilgan. Rotor qo'zg'almas bo'lgan 
holatda aylanuvchi maydonlar qiymat 
jihatdan o'zaro teng, lekin bir-biriga 
qarama-qarshi 
yo'nalgan 
aylantiruvchi 
momentlarni hosil qiladi. Shuning
3.30-rasm 
uchun ham bu momentlar ta'sirida rotor 
harakatga kelmaydi. U harakatga kelishi 

---

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI 
144 
uchun momentlardan birining qiymati kattaroq bo'lishi lozim. 
Bir fazali elektr motorlarda ishga tushirish momentini hosil qilish uchun 
qo'shimcha ishga tushirish chulg'amidan foydalaniladi yoki stator zanjiriga faza 
siljituvchi element, masalan, kondensator ulanadi. Natijada ikkita fazali sistema 
hosil bo'lib, motorning ishchi havo oralig'ida elliptik trayektoriya bo'ylab 
aylanuvchan maydon hosil bo'ladi va uning ta'sirida rotor harakatga keladi. Motor 
ishga tushganidan keyin ishga tushirish chulg'ami zanjirdan 
ajratiladi.