O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

10.6.Ishonchlilik darajasini tekshirish mezonlari.

Tahlil qilinayotgan qatorlar dinamikasi har doim anchagina uzunroq qatorlarning tanlamasi hisoblanadi. Shuning uchun korrelyatsion tahlil natijalari ishonchliligini har tomonlama tekshirish lozim.

Korrelyatsion va regression tahlil mustahkamligini tekshirish uchun Fisher mezoni z, Styudent mezoni -t va kriteriya F qo’llaniladi.
Fisher mezoni - z. Ingliz statisti Fisher korrelyatsion va regression tahlillarning ishonchliligini tekshirish uchun logarifmik funksiyadan foydalanish usulini ishlab chiqdi:
(1)
z taqsimot kichik tanlanmada normalga yakin bo’ladi. F. Mills Nq 12 va p 0,8 (p- bosh to’plamda korrelyatsiya koeffitsiyenti)da r va z taqsimot grafigini o’tkazadi. z o’rta kvadratik xato quyidagi formula bo’yicha topiladi:
(2)
Ushbu formulada s_z o’rta kvadratik xato faqat taqsimot hajmiga, ya’ni z taqsimoti bog’lanish zichligiga bog’liq bo’lmaydi. r va z ga o’tish tegishli jadvallar bo’yicha amalga oshiriladi va korrelyatsion va regression tahlil natijalari mustahkamligini tekshirish uncha qiyin bo’lmaydi. Fisher z mezonidan boshqa maqsadlarda ham foydalanishi mumkin. Masalan,

1. 
   Korrelyatsion koeffitsentlari boshqa tanlama farqlarni amalga oshirish hamda baholash;
   
2. 
   Korrelyatsiyaning ikkita tanlama koeffitsiyentining mavjud farqini baholash;
   
3. 
   Agar tanlama bitta to’plamda o’tkazilgan bo’lsa, korrelyatsiyaning eng yaxshi koeffitsiyentini aniqlash.