O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

R), ham birlamchi ma’lumotlar matritsasini (X yoki Z ni) kichikroq o‘lchamli A matritsa yordamida tiklash va ulardagi qonuniyatlarni qisqa ifodalashdir. Omillar vaznlaridan iborat bu A matritsa, quyiroqda (keyingi paragrafda) ko‘rsatilgan ma’lum shartlarga javob beradi.

3 Omiliy tahlil dasturi korrelyatsion (va kovariatsion) matritsa asosida bir vaqtning ozida, ham bosh komponentalar usuli, ham bosh omillar usuli yechimlarini beradi; jami n ta komponentalarning umumiyligi doim 1 ga, ulardan ajratilgan m ta bosh komponentalarning umumiyligi va bosh omillarning umumiyligi 1 dan kichik bhladi, ya’ni h² < 1 (m < n); chegaraviy hol: m = n (h²  1) KTga mosdir.

4 Mavjud dasturlarning har birida test-misol ko‘zda tutilgan bo‘lib, asosiy masalani yechishdan oldin, zarur bo‘lsa, test-misolda uning ish tartibi bilan tanishish imkoni bor. Umuman ham, dasturlarning o‘zida ham, yaxlit matriöalar va jadvallar bilan ish ko‘rish o‘ng’aydir). Konkret-sonli misollar, iqtisodiy o‘sish bo‘yicha yechilgan ba’zi masalalar keltiriladi.

5 Bosh omillar usuli bo‘yicha hisoblash protsedurasi - xuddi bosh komponentalar usulinikidek, faqat, n ta emas, birinchi m ta omil ajratiladi. Boshqachasiga, bosh komponentalar usuli - bosh omillar usulining, m q n va barcha d_j = 0 uchun, xususiy holidek. Bosh komponentalar usulini qo‘llaganda, tanlangan korrelyatsion matritsa diagonalida 1 ga teng bo‘lgan sonlar, bosh omillar usulini qo‘llaganda esa, diagonalda 1 dan kichik bo‘lgan umumiyliklar, ya’ni har biri 1-d_j² q h_j² <1 ga teng bo‘lgan sonlar qaraladi. Shuning uchun, bularni birgalikda qo‘llashning umumiy kompüyuter dasturini tuzish mumkin. OT dasturi bosh komponentalarga mos yechimdan keyin, bosh omillarga mos yechimni beradi: buning uchun oddiy g’oya amalga oshirildi - parametrlar orasidagi korrelyatsiya koeffitsientlari matritsasining diagonalida 1 lar bilan bosh komponenetalar, keyin ularning birinchi m tasiga mos, umumiyliklar olinib, iteratsiyalar natijasida, ularga mos bosh omillar ajratiladi. Keyin esa, oxirgiga mos o‘zgartirilgan “soddaroq tarkibli” varimaks-yechim olinadi. Kvadrat R matritsaning o‘z xos qiymatlari va o‘z xos vektorlarini (¡Xq va ¡XV) topish uchun, [17] da ko‘rsatilgan samarali usul asos qilib olindi. Umuman, bunday universal kompüyuter dasturlarning bo‘lishi - tezkor tahlilning “kichik industrial texnologiyasini” oson yo‘lga qo‘yish imkonini beradi.

6 Omillarni to‘liq baholash usuli deb ataladigan, bu usulni o‘z ichiga oluvchi kompüyuter dasturi

7 Amaliy bosqichlarni bunday ajratish biror manbada ham uchramadi. Aslida, amaliy jihatdan, bunda ham aniqlik bo‘lgani ma’qul.

8 Har bir “masala”, uchta omiliy tahlil modelining koeffitsientlarini hisoblashni o‘z ichiga olib, shunga mos jadvallarda ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlarning konkret to‘plamiga va ularning tahliliga mos keladi. Masalalarning natijalari BoshKOJ - bosh komponentalar va bosh omillar dasturi bo‘yicha olingan bo‘lib, dasturning J lik versiyasi natijalarni tayyor jadval tarzida olish va faylga yozish imkonini beradi. Buning esa, amalda, o‘ta muhimligi va qulayligi tushinarlidir (chunki, m., juda ko‘p sonlar-natijalarni “qo‘lda ko‘chirish” ancha vaqt oladi, xatoliklar qo‘shilishi mumkin, keyin, ularni kompüyuterda qaytadan terishga, yana “ikki ovora” bo‘linadi).

9So‘mlardagi ko‘rsatkichlar va qiymatlarni, qisqalik uchun, nominal, dollarda ($ da) baholanganlarini esa, rеal qiymatlar dеymiz.