O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

 
V bob. Ayrim turdagi ko„chmas mulkni baholash xususiyatlari 
 
55.
Tijorat salohiyatiga muvofiq baholanadigan ko‗chmas mulk uchun 
baholash bazasi mavjud foydalanishdagi bozor qiymatidir. Mazkur toifadagi 
ko‗chmas mulkka mehmonxonalar, restoranlar, barlar, tijorat tibbiy-
sog‗lomlashtirish muassasalari, sport, dam olish, ko‗ngilochar obyektlari va 
boshqa shunga o‗xshash obyektlar kiradi. 

---

387 
Tijorat salohiyatiga muvofiq baholanadigan ko‗chmas mulk obyektlari 
olinishi mumkin bo‗lgan daromaddan kelib chiqib (foizlar, soliqlar hamda 
moddiy va nomoddiy aktivlar eskirishi chegirib tashlangunga qadar) pul 
oqimlarini diskontlash usuli yoki to‗g‗ridan-to‗g‗ri kapitallashtirish usuli 
bilan baholanadi.
Tijorat salohiyatiga muvofiq baholanayotgan ko‗chmas mulk bahosiga 
yer uchastkasiga bo‗lgan mulkiy huquqlar va yaxshilashlardan tashqari 
ko‗chmas mulk bilan biriktirilgan asbob-uskunalar va jihozlar hamda 
beriladigan gudvill (tovar-moddiy zaxiralardan tashqari) kiritiladi. 
Beriladigan gudvill nomoddiy aktiv bo‗lib, u o‗ziga xos nom, biznes 
obro‗si, mijozlarning afzalliklari, joylashgan yer, servis mahsuloti va 
iqtisodiy samara keltiradigan boshqa shunga o‗xshash omillar tufayli vujudga 
keladi.
56.
Qurilishi tugallanmagan obyektning qiymati xarajatga oid 
yondashuv bilan quyidagi usullardan biri yordamida hisoblanadi: 
- qurilishi tugallanmagan obyektning tiklash qiymati yoki o‗rniga 
belgilash qiymati yig‗ilgan eskirish chegirib tashlangan holda hisoblanadi; 
- qurilish tugallangan ko‗chmas mulk obyektining qiymati qurilishni 
tugallash xarajatlari chegirib tashlangan holda hisoblanadi.
Hisoblangan qiymatga yer uchastkasiga bo‗lgan huquqlarning bozor 
qiymati qo‗shiladi. 
Qurilishi tugallanmagan obyektning qiymati daromadga oid yondashuv 
bilan pul oqimlarini diskontlash usuli yordamida, baholash obyektini 
tugallash 
yoki 
rekonstruksiya 
qilish 
(qayta 
ixtisoslashtirish)ga 
investitsiyalarni hisobga olgan holda aniqlanadi. 
Qurilishi tugallanmagan obyektning qiymatini baholashga qiyosiy 
yondashuv analoglarning sotilishi haqida zarur bozor ma‘lumotlari mavjud 
bo‗lgan holda qo‗llaniladi. 

---

388 
57.
Tabiiy yoki texnogen xususiyatga ega bo‗lgan omillar ta‘siri tufayli 
shikastlangan ko‗chmas mulk qiymati mazkur ko‗chmas mulkning tiklash 
qiymatiga yoki tiklash xarajatlari chegirib tashlangan o‗rniga belgilash 
qiymatiga muvofiqdir. Tiklashdan voz kechilgan taqdirda, ko‗chmas mulk 
qiymati bo‗sh turgan deb qaraladigan yer uchastkasiga bo‗lgan mulkiy 
huquqlar qiymati bilan uni shikastlangan mulkdan tozalash xarajatlari 
o‗rtasidagi tafovut sifatida aniqlanadi. 
58.
Binoning ichki qismida qurilgan uning bir qismi hisoblanadigan 
xonalar qiymatini aniqlashda yer uchastkasiga bo‗lgan mulkiy huquqlar 
qiymati hisobga olinmaydi