O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

qiyosiy yondashuv 
bilan aniqlash 
uchun baholovchi o‗xshash obyektlar bilan bitimlarning bozor narxlariga doir 
axborot tahliliga asoslangan quyidagi usullardan birini qo‗llaydi: 
- sotuvlarni taqqoslash usuli; 
- narx va daromad nisbati usuli. 
Bitimlarning narxlariga doir axborot yetarli bo‗lmagan holda, narxning 
pasayishiga skidkani hisobga olib, taklif narxlariga doir axborotdan 
foydalanishga yo‗l qo‗yiladi. 
36.
Sotuvlarni taqqoslash usulini
qo‗llaganda baholovchi: 

---

379 
- ko‗chmas mulk bozorining bir segmentiga mansub bo‗lishi va ular 
bilan bitimlar bozorning shu segmentiga xos bo‗lgan shartlarda amalga 
oshirilishi lozim bo‗lgan analoglar to‗plamini shakllantiradi; 
- baholash obyekti bozoriga xos bo‗lgan taqqoslash birliklarini 
tanlaydi; 
- analoglarni baholash obyekti bilan taqqoslash elementlari (narx 
belgilovchi omillar)ga ko‗ra, taqqoslash birliklaridan foydalangan holda 
solishtiradi va har bir taqqoslash elementi bo‗yicha baholash obyektiga 
nisbatan har bir analog narxiga tuzatishlar kiritadi; 
- 
analoglar 
narxlarining 
tuzatish 
kiritilgan 
qiymatlarini 
muvofiqlashtirish yo‗li bilan baholash obyekti qiymatining yagona miqdorini 
chiqaradi. 
37.
Taqqoslashning hisobga olinishi shart bo‗lgan asosiy elementlariga 
quyidagilar kiradi: 
- topshirilayotgan mulkiy huquqlar; 
- moliyalashtirish shartlari; 
- sotuv shartlari; 
- hariddan keyingi xarajatlar; 
- bozor shartlari; 
- joylashgan yeri; 
- baholash obyektining fizik tavsiflari; 
- baholash obyektining iqtisodiy tavsiflari; 
- foydalanish turi; 
- ko‗chmas mulk tarkibiga kirmaydigan qiymat komponentlari. 
Yuqorida ko‗rsatilgan taqqoslash elementlarining dastlabki beshtasi 
bo‗yicha analoglarning narxlariga tuzatishlar kiritish birin-ketin bajariladi – 
har bir keyingi tuzatish oldingi tuzatish natijasiga qo‗llaniladi. Qolgan 

---

380 
taqqoslash elementlari bo‗yicha tuzatishlar kiritish mustaqil asosda – har bir 
taqqoslash elementi uchun alohida bajariladi.
38.
Taqqoslama sotuvlarning tuzatishlar kiritilgan qiymatlarini yagona 
qiymatga muvofiqlashtirish, qoida tariqasida, o‗rtacha o‗lchangan qiymatni 
hisoblash yo‗li bilan amalga oshiriladi, bunda analoglar narxlarining eng kam 
tuzatishlar kiritilgan qiymatlariga eng katta og‗irlik beriladi. 
39.