O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

2.4. Korporativ boshqaruvning yapon modeli 

 

Korporativ boshqaruvning yapon modeli ma’lum bir kesishma 

asosida aksiyalarga egalik qilish va nazoratga asoslangan. Natijada 

nihoyatda  yirik  moliya-sanoat  korporatsiyalari  (keyretsu)  va  ular 

asosida murakkab birlashma hisoblangan moliya-sanoat guruhlari 

shakllangan.  Moliya-sanoat  guruhlarida  ishtirokchilar  manfaat-

larini  ichki  muvofiqlashtirishning  murakkab  tizimi  amal  qilishini 

ham  alohida  qayd  etib  o‘tish  lozim.  Bunda  moliyaviy  muassasalar 

(banklar,  sug‘urta  va  trast  kompaniyalari),  savdo  firmalari,  ishlab 

chiqarish  korxonalari  ishtirokchilar  hisoblanadi.  “Bu  model 

keyretsu modeli deb ham ataladi”

16

.  

Moliya-sanoat  guruhlarida  boshqaruv  organi  bosh  firma 

prezidenti yig‘ilishi hisoblanadi. U muhim masalalar bo‘yicha qaror 

qabul  qiladi.  Qarama-qarshi  tarzda  aksiyalar  almashinuvi  va 

resurslardan ichki foydalanish amaliyoti ko‘p kuzatiladi. 

Korporatsiyalarning  aksiyalariga  asosiy  egalik  qiluvchilar 

(aksiyadorlar)  insayderlar  hisoblanadi  va  ularning  70  foizi 

institutsional  investorlar  hisoblanadi.  Bu  yerda  gap  banklar  va 

boshqa affillangan shaxslar haqida ketmoqda. “Yapon an’analaridan 

kelib  chiqqan  holda  investorlar  korporatsiyalar  faoliyatida  kichik 

ta’sirga  ega.  Bunda  korporativ  boshqaruv  yapon  klassik  modeliga 

ko‘ra,  ular  aksiyadorlar  bilan  emas,  balki  manfaatdor  tomonlar 

bilan birgalikda ish yuritadi”

17

.  

                                                           

16

 Bob  Tricker.  Corporate  governance:  principles,  policies  and  practices.  –  UK.:  Oxford  university  press, 

2012. – P. 157. 

17

 Bob  Tricker.  Corporate  governance:  principles,  policies  and  practices.  –  UK.:  Oxford  university  press, 

2012. – P. 159. 

---

 

38 

Korporatsiyalar  o‘rtasida  tovar  va  xizmatlari  almashinuvi 

(o‘zaro  savdo)  bilan  birga  menejerlar  almashinuvi  amaliyoti  ham 

kuzatiladi.  Bu  jihat  o‘zaro  axborot  almashinuvi  hamda  umumiy 

tajribadan samarali foydalanishga xizmat qiladi (2.3-rasm). 

 

 

2.3-rasm.