O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Nobyudjet jamg’armalar- bu davlat hukumati va mahalliy hokimiyatlarning byudjеtga kiritilmaydigan xarajatlarni moliyalashtirish bilan bog’liq bo’lgan mablag’lardir. Nobyudjet jamg’armalarning shakllanishi oddiy soliq to’lovchi uchun soliqlardan hеch qanday farq qilmaydigan majburiy maqsadli ajratmalar hisobidan amalga oshiriladi.

Sug’urta- ishlab chiqarish munosabatlarining zaruriy elеmеntidir. U ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonidagi moddiy zararlarni qoplash bilan bog’liqdir. Sug’urta iqtisodiy katеgoriya sifatida moliya katеgoriyasining tarkibiy qismi hisoblanadi. Ammo, moliya to’laligicha daromadlarni taqsimlash bilan bog’liq bo’lsa, sug’urta esa faqat qayta taqsimlash munosabatlarini qamrab oladi.

Davlat krеditi- bu shunday pul munosabatlar tartibiki, unda davlat qarz oluvchi bo’lib, qarz bеruvchi sifatida esa yuridik yoki jismoniy

10

Shaxslar qatnashadilar. Davlat krеditi byudjet kamomadini qoplashga, ssuda kapitali bozorini tеnglashtirishga, kеngaytirilgan takror ishlab chiqarishni moliyalashtirish manbalarini vujudga kеltirishda, ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va rivojlantirishga sarf etiladi.

Moliya pul munosabatlari bo’lar ekan , ularni obyekti va subyekti, ularga xos mexanizmlar mavjud. Shu jihatdan qaralganda moliya tizimiga pul fondlari , moliya ishtirokchilari , moliya inistitutlari moliya mexanizmi va moliya siyosatini kiritish mumkin. Buni sxemadan ko’rish mumkin.

MOLIYA TIZIMI




Pul fondlari-moliya ob’ekti

Moliya sub’ektlari

Moliya mexanizmi

Moliya siyosati

h

Xonadon xo’jaligi

Korxona va tashkilot

Moliyalash turi


Davlat

Ilgarilari ortadoksol g’oyalar tasirida moliya mavhum tarzdagi munosabatni o’zi deb baholangan. Hozirgi nazarya uni atroflicha qarab chiqadi, uni ko’p elimentli dep qaraydi, uning tarkibiga moliya resurslari va moliya siyosati ham kiradi. Moliya siyosati deganda uni davlat siyosati bilan cheklash xato bo’ladi. Hamma moliya subyektlarining o’z siyosati bor. Korxona, nodavlat tashkilot va hatto xonadonni ham o’ziga xos moliya siyosati bo’ladi.Moliya tizimini boshqacha talqin qilganda bunga asos qilib pul fondlarining harakatlarini ham olish mumkin.Shu jihatdan qaralganda Moliya tizimi moliya munosabatlarini quydagi sohalarini o’z ichiga oladi: davlat budjeti, nobudjet fondlari, davlat krediti, mulkiy va shaxsiy sug’urta fondlari , fond bozori turli mulkchilik shaklidagi korxonalar moliyasi , nodavlat tashkilotlar moliyasi.

11