|
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1.
Heather Bowe. Communication across cultures.—England: Cambridge
university press, 2014.
2.
Patrick Wallace. Etiquette guide to China.—Shanghai:Oxford university
press,2016.
138
HSK
标准教程五（上）
, 2014
年。
-50
页
98
3.
Юй Цзямин. Лингвокультурологический аспект обучения китайских
студентов этикетным нормам рус. речевого поведения.-2011.-Санкт-Петербург.
4.
Xalilova.M. Xitoy tilida murojaat so‘zlari. —Toshkent :Ziyo, 2019.
5.
刘絢，新使用
汉语课
本，
—
北京：北京大学出版
,2010
年。
6.
李泉，
发
展
汉语
，
—
北京。
2012.
7.
《
汉语
新目
标
》
编
写委
员
会
编
著。第二册。中国。北京
, 2010
年。
8.
HSK
标
准教程五（上）
, 2014
年。
“O‘tkan kunlar” romanidagi arabiy o‘zlashmalar xususida
“O‘TKAN KUNLAR” ROMANIDAGI ARABIY
O‘ZLASHMALAR XUSUSIDA
Zarnigor RAVSHANOVA,
“Tarjima nazariyasi va amaliyoti” yoʻnalishi 4-kurs talabasi
Ilmiy rahbar: Botir Mamarajabov
Arab tilini o‘rganayotgan talabalarda arab mamlakatlarining davlat
tuzumi, rahbarlari, geografik o‘rni, hududi, tarixi, madaniyati, katta
shaharlari va asosiy boyliklari haqida ma’lumotlariga ehtiyoj katta
ekanligini va boshqa ko‘p sohalarda o‘zaro aloqalarimiz ham arab tilini
chuqurroq o‘zlashtirishimizni dolzarbligini taqozo etmoqda
139
.
Jumladan Qozon tilshunoslik maktabining namoyondalaridan biri
V.A.Bogoroditskiy esa o‘z tilni o‘rganishda boshqa tilning ta’sirini
hisobga olish zarurligi va uning ahamiyatini qayd qiladi. Tillarning o‘zaro
ta’siri, bir tildan boshqa bir tilga lisoniy birliklarning o‘zlashishi
masalalari N.V.Yushmanov tadqiqotlarida e’tiborli o‘rinda turadi. Ya’ni,
u arab va arab bo‘lmagan boshqa tillardan ot turkumiga xos so‘zlarning
o‘zlashishi, bunday sotsiolingvistik jarayonda o‘zga til leksemalarining
morfologik qiyofasidagi o‘zgarishlar haqida qimmatli fikrlar bildiradi.
Ma’lumki, o‘zbek adabiyoti ming yillar davomida asosan Sharq xalq-
lari adabiyoti, madaniyati doirasida rivojlanib kelgan edi. X1X asr oxiri
XX asr boshlariga kelib bu adabiyot yangi bir ma’naviy olamga, Yevropa
adabiyoti va madaniyati tajribalaridan samarali foydalanish yo‘liga o‘ta
boshladi. Shu asosda o‘lkamiz tarixida yangi davr – milliy uyg‘onish
davri boshlandi, dunyodagi o‘zgarishlarni chuqur anglash jarayoni
139
Islomov Z.M. Mahmud Zamaxshariyning “Muqaddamatu-l-adab” asarida turkiy feʼllar
tahlili: Filol. fan. nomz. ... diss. – T., 1993. – 161 b.; Nosirova M.A. Mahmud Zamaxshariyning
“Al-unmuzaj fi-n-nahv” risolasi. –Toshkent: TDShI, 2005. – 186 b.
99
kuchaydi. Bu davrda millatning taraqqiyparvar ziyolilari har sohada
yangilanishga chuqur ehtiyoj sezdilar va shu yo‘lda faol sa’y-harakatlar
qildilar. Jumladan, Abdulla Qodiriy “O‘tgan kunlar” romaniga yozgan
so‘z boshisida “
modomiki, biz yangi davrga oyoq qo‘ydik, bas, biz har bir
yo‘sunda ham shu yangi davrning yangiliklari ketidan ergashamiz va
shunga o‘xshash dostonchilik, ro‘monchilik va hikoyachiliklarda ham
yangilanishiga, xalqimizni shu zamonning “Tohir-Zuhra”lari, “Chor
darvesh”lari,
“Farhod-Shirin”
va
“Bahromgo‘r”lari
bilan
tanishtirishga o‘zimizda majburiyat his etamiz
”
140
, - deb yozganida badiiy
adabiyot sohasidagi ana shunday yangiliklarni inobatga olgan edi.
Hozir ana shu arabiy so‘zlar Abdulla Qodiriyning “O‘tgan kunlar”
asarida qo‘llanilganligiga misollar keltirmoqchimiz. Misol uchun: “Meni
Toshkent hokimligida
azl
etmoqchi va hatto o‘ldirmoqchi bo‘ldilar”
141
,
jumlasidagi “azlun” so‘zi “An-Na’im” lug‘atida uzoqlashtirmoq, ajrat-
moq, mansabdan uzoqlashtirmoq, bo‘shatmoq, yolg‘iz qolmoq, o‘zini xil-
vatga olmoq kabi ma’nolarda kelgan. Ana shu so‘zning o‘zbek tilida asl
ma’nosini bilish uchun “O‘zbek tili izohli lug‘ati”ni ko‘zdan kechirga-
nimizda “azl” so‘zining bekor qilmoq, chetlatmoq, bo‘shatmoq (ishdan,
mansabdan) kabi ma’nolari borligiga guvoh bo‘ldik.
“Bu kishi Azizbekning
amiri
lashkari va o‘ng qo‘li bo‘lgan Raimbek
dodxoh edi”
142
. “Amr”, so‘zi lug‘atda buyruq beruvchi, boshliq, guber-
nator, ma’nolariga ega. O‘zbek tili izohli lug‘atida esa tarixdan Buxoroda
va ba’zi musulmon mamlakatlarida: xonlik, podsholik, unvoni hamda shu
unvon egasi. Shu bilan birga erkaklar ismini anglatadi.
“Ertasi kun butun Marg‘ilon deyarli Malik boyning maydonida
voqe’
bo‘lgan ishga juda hayron edi”
143
. Bu jumlada uchragan “voqe’”
so‘zi o‘zbek tili izohli lug‘atida sodir bo‘lmoq, ro‘y bermoq, yuz ber-
moq, kabi ma’nolarini uchratishimiz mumkin. “An-Na’im” lug‘atida
esa "vaqa’aun” so‘zini pastga tushib ketayotgan, ag‘darilayotgan, voqe’
bo‘layotgan, bo‘lib o‘tayotgan, amaldagi, joriy, joylashgan, qunib
turgan (qush haqida) ma’nolari keltirilgan.
140
Abdulla Qodiriy. O‘tkan kunlar. Roman. – Toshkent: “Sharq” nashriyot-matbaa
aktsiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati, 2007. – B. 3
141
O‘sha kitob, Б. 240. – Б. 118.
142
Абдулла Қодирий. Ўткан кунлар. Роман. – Тошкент: “Шарқ” нашриёт-матбаа
акциядорлик компанияси бош таҳририяти, 2007. – Б. 78
143
O‘sha kitob, Б. 240.
100
“Hozir inodning o‘rni emasligini harchand uqdirmoqchi bo‘ldim,
ko‘nmadi
144
. “Inod” bu so‘zning o‘zbek tilidagi lug‘aviy ma’nolari bo‘-
yin tovlash, o‘jarlik, qiyiqlik “inaa’dun” arab tilidagi ma’nolari sabot-
lilik, qaysarlik, sobitlik, qarshilikdir.
“Otabek
dadasining bu keyingi so‘ziga qarshi hech narsa demadi go‘-
yo hamma alamini yuqoridagi ikki jumla bilan chiqarib yuborgandek
Do'stlaringiz bilan baham: |
