O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik universiteti

O‘zbekcha (asliyat) 
Turkcha tarjimasi 
Sen Mashrabsan, 
Xalqda tumor, 
Balxda dorga osilgan. 
 
Navoiysan, shoh yonida,  
Faqirni duo qilgan.  
Yassaviysan, meniki deb,  
Ko‘ringan da’vo qilgan,  
Ming bir yog‘i ochilmagan  
Qo‘rig‘imsan Vatanim. 
Sen Meşrep’sin
157
, 
Halkın oğlu, 
Belh’te dara çekilen, 
Nevâi’sin, şah yanında, 
Fakiri dua eden. 
Yessevi’sin her insanın, 
“Benim!” diye koştuğu. 
Bin bir yanı açılmamış 
Bâkirimsin, Vatanım... 
 
Shoirning “Ulug‘imsan, Vatanim” she’rida O‘zbekiston ulug‘lana-
di. She’riyatning tajohili orif san’ati qo‘llangan satrlar  turk tiliga qu-
yidagicha o‘giriladi:  
 
O‘zbekcha (asliyat) 
Turkcha tarjimasi 
Men dunyoni nima qildim, 
O‘zing yorug‘ jahonim. 
O‘zimga bek, 
O‘zim sulton, 
Sen taxti Sulaymonim.  
“Yolg‘izim”, 
“Yagonam” deymi, 
“Topingan koshonam” deymi, 
O‘zing mening ulug‘lardan 
        Ulug‘imsan, Vatanim... 
Bu dünyayla ne işim var, 
Madem sensin cihanım, 
Hünkâr - benim, 
Benim - Sultan, 
Sen Taht-ı Süleyman’ım, 
“Yalnızım”, 
“Yegânem” mi diyim
158
? 
“Tapındığım kâşânem”. 
Yalnız Sensin büyüklerden, 
Daha büyük, Vatanım... 
 
 
157
 “Kalender yaradılışlı ünlü Özbek şairinin adı” deb izohlangan. 
158
 diyeyim
 

---

 
119 
Ko‘ramizki, bu o‘rinda tajohilu orif san’ati ham saqlangan, shu bilan 
birga, shoir qo‘llagan tavsiflar ham tarjimada o‘z ifodasini topgan. 
M.Yusufning  barcha  yod  biladigan  “Lolaqizg‘aldoq”  she’ridan 
olingan  quyidagi parcha va uning tarjimasiga e’tibor beraylik: 
 
O‘zbekcha (asliyat) 
Turkcha tarjimasi 
Men ketsam, yomondan  
Yiroq bo‘l, ohu,  
Chunki sen chiroyli, 
Ko‘rkli bir juvon.  
Yomon kunlar bir kun 
Yyaxshi bo‘laru,  
Yomon odam yaxshi 
Bo‘lmas hech qachon.  
Yasha, chegarada  
Turgandek ogoh,  
Lola, lolajonim, 
Llolaqizg‘aldoq! 
Ben gidersem, kötülerden 
Uzak dur, ceylân! 
Çünkü sen güzelsin, 
Ğörkemli civan
159
. 
Kötü günler geçer, 
Gelir güzel an. 
Kötü insan iyi, 
Olmaz hiç zaman... 
Uyanık ol sınırdaki, 
Asker misali, 
Lale, Lalecan’ım,  
Lalekızgaldak! 
 
She’rning asl matnida “yaxshi” va “yomon” so‘zlari qarshiligi ikki 
o‘rinda  qo‘llangan  bo‘lib,  tazod  san’ati  hosil  bo‘lgan.  Ya’ni  yomon 
kunning  yaxshi  bo‘lishi  va  yomon  odamning  yaxshiga  aylanmasligi 
ta’kidlanadi.  Bu  o‘rinda  yaxshi-yomon  antonimlarini  qo‘llash  orqali 
she’rdagi  ma’no  kuchaytirilgan.  Tarjima  e’tibor  berilsa,  ilk  o‘rinda 
kötü 
so‘ziga 
güzel
 so‘zi antonim sifatida, keyingi o‘rinda esa 
kötü 
va 
iyi 
antonimlari qo‘llanilganiga guvoh bo‘lamiz. Ilk misradagi 
kötü 
va 
güzel 
so‘zlari o‘zaro antonim bo‘lmasa-da, turk tilida 
iyi
 so‘zi kunga 
nisbatan  ishlatilmaydi,  balki  farovon,  tinch,  yaxshi  kunlar  ma’nosida 
güzel 
sifatida ishlatiladi. Ya’ni bu vaziyatda nutqiy antonim shakllan-
gan bo‘lib, tazod san’ati saqlanib qolgan, deyish mumkin. 
Muhammad Yusufning “Iqror” she’ridan olingan birinchi bandda 
nido san’atining go‘zal namunalarini ko‘rishimiz mumkin. 
Shoir  vataniga  murojaat  qilar  ekan,  uni  “ota  makon”,  “onajon 
o‘lka” deb tavsiflab so‘zlaydi. Bu usul orqali u ham tug‘ilib o‘sgan yur-
tiga murojaat qiladi, g‘am uning onasidek aziz, yagona ekanligiga urg‘u 
beradi. “O” undov so‘zi orqali murojaat ma’nosi kuchaytiriladi: 
 
159
 Tarjimon “Civan, burada “genç bayan”, “kadın” anlamındadır”, deb izohlangan. 

---

 
120