O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik universiteti

123
 
通訳
. 
その難しさと今後の展
望
ニーズが高ま
. – 
る中国語翻訳
, 2014 - 
页
.3.
 

---

 
90 
samara  beradi.  Masalan: 
“Mirishkor  dehqon  va  fermerlarimiz 
murakkab  ob-havo  sharoitiga  qaramasdan  moʻl  hosil  yetishtirdilar. 
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikka keng yoʻl ochildi. Yil davomida 
hududlarda  aholi,  ayniqsa,  yoshlarimiz  xotin-qizlar  uchun  koʻplab 
yangi  ish  oʻrinlari  yaratildi.  Davlat  dasturlari  asosida  shahar  va 
qishloqlarimiz, 
yurtimiz 
qiyofasi 
butunlay 
oʻzgarmoqda”
 
«
尽管气候条件不佳
j ǐ n g u ǎ n q ì h ò u t i á o j i à n b ù j i ā
，我
们经验丰富的农民和农场主们仍取得了丰收
w ǒ m e n j ī n g y à n f ē n g f ù d e n ó n g m í n h é n
。
小型企
业和私人企业有了更多的发展机会
x i ǎ o x í n g q ǐ y è h é s ī r é n q ǐ y è y ǒ u l e g è
。他
们创造了新的就业机会
t ā m e n c h u à n g z à o l e x ī n d e j i ù y è j ī h u
，
特
别是为年轻人和妇女们
t è b i é s h ì w é i n i á n q ī n g r é n h é f ù n ǚ m e
。在
实施国家计划的过程中
z à i s h í s h ī g u ó j i ā j ì h u à d e g u ò c h é n g
，
我
们的城市和农村
w ǒ m e n d e c h é n g s h ì h é n ó n g c ū n
，以及整个国家的形象正在
发生变化
y ǐ j í z h ě n g g è g u ó j i ā d e x í n g x i à n g z h
»
 Oʻzbek tilidagi 
asl  matnda  “murakkab  ob-havo  sharoitiga  qaramasdan”  sabab  boʻlib 
koʻrsatilgan.  Tarjima  jarayonida  sabab  gap  boshida  kelishi  shart. 
Tarjimada ham aynan shunday boʻlgan. Yaʼni: “
尽
j ǐ n
管
g u ǎ n
气
q
ì
候
h ò u
条
t i á o
件
j i à n
不
b ù
佳
j i ā
” 
sabab gap boshida koʻrsatilgan. Biroq, sinxron tarjima jarayonida 
grammatik  jihatdan toʻgʻri  tarjima qilish  uchun  gapning  yakunini 
kutishga vaqt yoʻq, shu bois bu kabi murakkab gaplar tarjimasida 
tarjimon  xatoga  yoʻl  qoʻyishi  mumkin.  Ammo  ketma-ket  tarjima 
jarayonida bu kabi grammatik xatolarga yoʻl qoʻyish nisbatan kam 
uchraydi.  Boisi,  bu  tarjima  turida  tarjimon  gap  yakunini  kutishi 
mumkin. Har bir mukammal tarjima zamirida ogʻir mehnat, tubsiz 
bilim yotadi.  
Chet tilini tushunish, tarjima qilish uchun, uning tarixiy va madaniy 
kelib chiqishini tushunish kerak. Bu, shubhasiz, tarjimonning ishidagi 
qiyinchilik va ish yukini oshiradi. Xorijiy davlatlarning urf-odatlari va 
anʻanalarini  tushunish  qiyin,  albatta. Har  bir  jumla  ortidagi  yashirin 
sanʻatni  aniqlay  olish  uchun  faqat  koʻproq  mashq  qilish.  Bu  orqali 
tarjimonning  darajasini  asta-sekin  yaxshilay  olishga  erishish 
mumkin
124
.  Tarjimonlar  ish  jarayonida  boshqalarni  xafa  qilmaslik 
uchun turli mamlakatlarning ijtimoiy, madaniy va lisoniy kelib chiqishi 
toʻgʻrisida maʻlum bir maʻlumotga ega boʻlishlari kerak. Masalan, xi-
toyliklar: “
很
h ě n
麻
m á
烦
f a n
您
n í n
了
l
e
。您
n
í
n
走
z ǒ u
了
l
e
好
h ǎ o
长
cháng
时
s h í
间
j i ā n
，好
h ǎ o
像
xi à ng
很
h ě n
累
l è i
” (Siz uzoq sa-
fardan keyin juda charchagan boʻlishingiz kerak.  Sizga juda tashvish 
keltirildi)  degan  jumlani  tez-  tez  takrorlab  turishadi  (hurmat  va  min-
 
124
知
 
行
.(ZHEXIN). 
在翻
译过
程中会遇到哪些困
难
. –  Zhongguo,2018 - 
页
. 92.
 

---

 
91 
natdorchilik 
yuzasidan). 
O‘zbek 
madaniyatida 
boshqalarga 
charchaganliklarini  aytish  yoki  soʻrash,  tashvish  keltirilganligidan 
afsusda ekanligini bot-bot takrorlash minnatdorchilikni ifoda etmaydi. 
Shu  sababli  tarjimon  soʻzlarni  tarjima  qilishi  shart  emas,  “Sayohat 
nihoyatda  maroqli  oʻtgan  boʻlsa  bundan  juda  hursand  boʻlamiz” 
talqinidagi tarjima ayni muddao. 
Sinxron  tarjima  jarayoni  oddiy  kodlashgan  tizim  bilan  ishlash 
emas,  balki  tushunchaga  asoslangan  asl  xabarni  maqsadli  tilda  aniq, 
tushunarli va toʻliq yetkazishdir. Shuning uchun sinxron tarjima sifatiga 
taʻsir  etuvchi  beshta  muhim  omilga  eʻtibor  qaratish  kerak  bo‘ladi: 
Bular: 1. Xotiraning oʻrni; 2. Prognoz yaʼni bashorat; 3. Chidamlilik, 
bardosh;  4.  Saqlash  hajmi;  5.  Sinxron  tushunish  va  ifoda  etish.
125
 
Yaxshi  xotira  –  malakali  tarjimon  boʻlish  uchun  zaruriy  sifatdir. 
Tarjimonning bashorat qilish qobiliyati uning til qobiliyati va bilimiga 
bogʻliq. Bu, oʻz oʻrnida, tarjima jarayonida ham soʻzni bashorat qilishni 
ham,  maʻno  bashoratini  oʻz  ichiga  oladi.  Tarjimonning  mos-
lashuvchanligi va saqlash qobiliyati uning keng qamrovli til qobiliyati 
va  ishlash  qobiliyatining  eng  yaxshi  aksidir.  Jumlalar  xatolarini  oʻz 
vaqtida tuzatish, iboralar, jarangli soʻzlar, toʻgʻri otlar va boshqalarni 
toʻgʻri ishlatish uchun betaraf soʻzlardan foydalanish tarjima jarayoniga 
moslashishga  yordam  beradi.  Bir  vaqtning  oʻzida  ham  tinglab  ham 
tarjima  qilishda  tarjimondan  kuchli  javob  va  saqlash  imkoniyatlariga 
ega  boʻlishlari  talab  qilinadi.    Sinxron  tarjimani  sinxron  tushunish, 
ifoda etish uning oʻziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi
126
. 
Sinxron tarjimada tarjimon nutqning har bir qismi haqida turli tu-
shunchalarni taxmin qila olishi kerak. Baʻzi hollarda, tarjimonning tar-
jima qilishdan oldin bir yoki bir nechta fikrni kutishi talab etiladi, baʼ-
zida esa, nutq o‘rtasida notiqning nima demoqchi ekanligini tushunish 
imkoniyati tug‘iladi. Bunday holatlarda tarjimon prognozlash qobiliya-
tini ishga solib maʼlumotning tahminiy modelini yaratishi kerak boʻ-
ladi.  Sinxron tarjimada tarjimon notiqdan bir necha soniya orqada qol-
 
125
  Seleskovitch  D.  Interpreting  for  International  Conferences:  Problems  of  Language  and 
Communication. – Washington,1978. –P. 84. 
126
张
 
幼屏
. 
同声传译的重要
 
因素
» 
厦门大学学报
 
哲社版
. – Xiamen, 1997 - 
页
. 31. 

---

 
92 
sa  ham,  bashorat  qilish  qobiliyati  unga  voizning  soʻzlangan  nutq  tez-
ligini ushlab turishga imkon bera oladi
127
.  
Xitoy va oʻzbek tillari bir-biridan ancha uzoq boʻlganligi sabab tar-
jima amalga oshirayotganda, odatda, til tuzilishida zaruriy oʻzgarishlar 
kiritish kerak bo‘ladi.  Masalan: Toshkent viloyati hokimi va Jiangsu 
pravinsiyasi  gubernatori  uchrashuvi  chogʻidagi  suhbatda  quyidagi 
jumla tarjimasi amalga oshirilgan