O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

11.2. Ijtimoiy resurslarning xususiyatlari 
 
Ijtimoiy  resurslar  barcha  resurslarning  yadrosi  hisoblanadi,  undan 
foydalanmay turib boshqa resurslardan unumli foydalanib bo‗lmaydi. 
Ijtimoiy  resurslar  bir  qator  o‗ziga  xos  tomonlarga  ega.  Bu  tabiiy
 
resurslar bilan taqqoslanganda yaqqol ko‗rinadi. 

---

201 
 
Birinchidan
,
  tabiiy  resurslar  yemiriladi,  ijtimoiy  resurslar  esa 
sezilarli darajada o‗zgarmaydi. 
Ikkinchidan,  bu  resurslar  ishlatilgan  sari  kamayish  emas,  balki 
ko‗payish xususiyatiga ega.  
Uchinchidan
,
 
tabiiy  resurslarni  uzoq  saqlash  imkoniyati  bo‗lsa, 
ijtimoiy resurslar uzoq vaqt foydalanilmagandan so‗ng qadrsizlanadi. 
To‗rtinchidan, ijtimoiy resurslarning «yetarlilik-yetarsizlik» mezoni 
ancha murakkab hisoblanadi va hozircha yetarlicha ishlab chiqilmagan.  
Beshinchidan
, 
ular  nafaqat  xilma-xillik,  balki  o‗zaro  o‗rinbosarlik 
xususiyatiga ham ega. 
Ijtimoiy  resurslarning  o‗ziga  xos  xususiyatlaridan  biri  -  bu  ulardan 
to‗g‗ri foydalanish va optimallashtirish imkonini beradi. Bugungi kunda 
boshqarishning  barcha  tabaqalarida  ijtimoiy  resurslardan  foydalanish 
darajasi  juda  past.  Ayniqsa,  mahalliy  o‗z-o‗zini  boshqarish  organlari 
tomonidan  motivatsiyali  resurslardan  foydalanish  juda  sust  amalga 
oshirilmoqda. 
Tadqiqotlarga  ko‗ra,  mahalliy  aholining  o‗z  atrofida  sodir 
bo‗layotgan voqealardan xabardorlik darajasi juda past. Boshqa resurslar 
ahvoli  bundan  yaxshi  emas.  Yuqoridagilardan  ko‗rinib  turibdiki, 
ijtimoiy  resurslardan  foydalanishni  optimallashtirish  eng  dolzarb 
muammolardan biri bo‗lib qolmoqda. 
Bu  muammolarni  hal  etishda  quyidagi  prinsiplarga  asoslanish 
maqsadga muvofiq: 
a) komplekslilik prinsipi; 
b) maqsadni amalga oshirish prinsipi; 
v) manfaatlarni moslashtirish prinsipi; 
g) ko‗p darajali tahlil prinsipi; 
d) me‘yorlilik prinsipi. 
Ko‗p darajali tahlil prinsipi korxona ko‗lamini aniqlash orqali unga 
qaysi  ijtimoiy  resursdan  foydalanish  ko‗proq  naf  keltirishini  aniqlaydi. 

---

202 
 
Maqsadni  amalga  oshirish  prinsipi,  maqsadni  aniq  belgilash,  muqobil 
variantlarni belgilash va ijtimoiy resurslardan optimal foydalanishni  o‗z 
ichiga oladi. 
Komplekslilik  prinsipi  –  barcha  ijtimoiy  resurslardan  ko‗p 
tomonlama  foydalanishni  ta‘minlaydi.  Manfaatlarni  moslashtirish 
prinsipining  asosiy  sharti  bir-birini  rad  etuvchi  tendensiyalarni 
neytrallashtirish. 
Me‘yorlilik  prinsipining  asosiy  maqsadi  ijtimoiy  resurslardan 
foydalanishni boshqa maqsad, vazifalar va qadriyatlar bilan uyg‗unlikda 
amalga oshirishni ta‘minlash. 
Ijtimoiy  resurslarning  har  birini  qo‗llash  uchun  aniq  ijtimoiy 
texnologiya  ishlab  chiqish  kerak.  Masalan,  motivatsiyali  resurslardan 
foydalanish  3  bosqichda  amalga  oshiriladi:  qadriyatlar,  qoidalar  va 
motivlar. 
Odamlar sog‗lig‗i, moddiy farovonlik, oila va oilaviy munosabatlar, 
ertangi  kunga  ishonch  kabilar  mahalliy  jamiyatning  asosiy  qadriyatlari 
hisoblanadi. Mahalliy xalq bu qadriyatlarga erishish uchun aktiv faoliyat 
yuritishlari mumkin.