O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

1 0 . 4 .   T uxum  ma hs ulo tla ri  

 

Tuxum  tez  buziluvchan  va  mavsumli  mahsulot  bo„lgani  sababli  va 

aholining  tuxumga  bo„lgan  ehtiyojini  yil  bo„yi  qondirish maqsadida tuxum qayta 

ishlanib,  muzlatilib  va quritib  konservalanadi.   

Muzlatilgan  tuxum  -  yangi,  to„liq  sifatli  tuxumlar  chaqib,  po„stidan 

ajratib,  qorishtirib  maxsus  tunuka  idishlarga  solib,  og„zi  mahkam,  zich  qilib 

berkitiladi  va  tezda  muz  xonalarga  muzlatish  uchun  yuborilai.  Muzlatish  -  180 

dan past (40-450 gacha borishi mumkin)  haroratda olib boriladi.   

---

197 

 

Savdoda  tuxumning  oqi  bilan  sarig„ini  aralashtirib,  muzlatib 

chiqarilganiga  «melanj»  deyiladi.  Melanjlar  non,  bulka,  qandolat  va  umumiy 

ovqatlanish  korxonalarida  tuxum  o„rnida  xom  ashyo  sifatida  qo„llaniladi. 

Tuxum  melanjiga  0,8%  osh  tuzi  yoki  5%  qand  qo„shib  ham  chiqariladi. 

Muzlatilgan  tuxum  mahsulotlari  5  va  10  kg  li  bankalarga  joylanib  chiqariladi. 

Bankalar  8  va  4  donadan  yashiklarga  joylanib  qo„yiladi.  Muzlatilgan  tuxum 

mahsulotlarini  - 120da 8 oygacha, 180da esa 15 oygacha saqlash mumkin.   

Quritilgan  tuxum  maxsus  issiq  kameralarda  bosim  ta‟sirida  mayda  qilib 

pulivizator  orqali  purkab  quritib  olinadi.  Tuxum  zarrachalari  issiq  havoda  qurib 

mayin,  nafis,  sariq  tusli  kukun  ko„rinishida  kamera  ostiga  tushadi.  quritish 

uchun  sifatli  yangi  tuxumlar  olinadi.  Quritilgan  tuxum  kukuni  germetik  yoki 

zich  berkitiladigan  tunuka  yoki  faner  idishlarga,  0,5  kg  li  karobkalarga,  10  kg  li 

oq  tunuka  bankalarga  va  50  kg  li  bochkalarga  joylab  chiqariladi.  Tuxum  kukuni 

100-200  g dan zichlangan  briket ko„rinishida  ham chiqariladi.   

Quritilgan  tuxum  yuqori  to„yimli  oziq-ovqat  mahsuloti  bo„lib,  tarkibida 

6,4%  suv,  43,3  oqsil,  40,9%  yog„,  5,8%  (azotsiz  ekstraktiv)  suvda  eruvchi 

organik  moddalar  va  3,6%  mineral  moddalar  bor.  Quritilgan  tuxum  mayda,  bir 

tekis,  nafis,  unsimon  ko„rinishda  bo„ladi.  Mahsulot  bevosita  iste‟mol 

qilinishidan  tashqari  keng  ravishda  oziq-ovqat  sanoatida  xom  ashyo  sifatida 

ishlatiladi.   

Tuxum  bo„tqasini  1:1  nisbatda  sut  bilan  qorishtirib,  quritib  quruq 

quymoq olinadi. shuningdek,  alohida tuxum  oqi va sarig„i quritib chiqariladi.   

Quritilgan  tuxum  mahsulotlarining  asosiy  sifat  ko„rsatkichi  namligi 

bo„lib,  standart  bo„yicha  u  9%dan  oshmasligi  kerak.  quritilgan  tuxum  sifat 

ko„rsatkichlari  va  erish  darajasiga  qarab,  a‟lo  va  1  navlarga  bo„linadi,  a‟lo  navli 

bo„lib,  erish  darajasi  80-85%,  nordonlik  darajasi  esa  -  10

0

  va  kuli  3,4%dan 

oshmasligi  kerak.  

1  navi  qo„l  bilan  ezilganda  uqalanib  ketadi.  Erish  darajasi  60-70%, 

nordonligi  16%  va  kuli  4%  gacha  bo„lishi  mumkin. 1 va 2 navida ham yog„ning 

---

198 

 

miqdori  35%dan,  oqsili  45%  dan  kam  bo„lmasligi  kerak. Quritilgan tuxumni 10

0

 

dan-2

0

  gacha  bo„lgan  haroratda  va  havo  namligi  70%dan  oshmagan  sharoitda 

saqlash  tavsiya  etiladi.  Normal  sharoitda  (0-2

0

  da)  oddiy  qadoqlangan  mahsulot 

8 oygacha va germetik  idishga  joylanganlari  12 oygacha saqlash mumkin.   

Savdoga  quritilgan  tuxum  100-200  g  dan  zichlangan  briket  ko„rinishida 

va  ichiga  yog„,  suv,  suv  o„tkazmaydigan mumlangan qog„oz to„shalgan maxsus 

faner  yashik  yoki  barabanlarda  10-30  kg  hajmida  chiqariladi.  Magazin sharoitida 

quritilgan  tuxumni  toza, quruq va qorong„i xonalarda saqlash tavsiya etiladi.