Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Ijobiy tashqi ta’sirlar

Ba’zi faoliyatlar uchinchi shaxslarga ham xarajatlar joriy qilsa ham, boshqalar bundan foyda olishadi. Masalan, ta’limni olaylik. Aksariyat hollarda, ta’lim foydasi xususiydir: ta’lim iste’molchisi yaxshi ishchi boʻlib yetishadi va shuning bilan yuqori maosh sifatida foyda oladi. Ammo ushbu xususiy foydadan tashqari, ta’lim ijobiy tashqi ta’sir hosil qiladi. Ulardan biri shuki, yaxshi ta’lim olgan odamlar koʻproq biladigan saylovchilar boʻlishadi, bu esa hamma uchun yaxshiroq hukumat boʻlishini anglatadi. Yana bir tashqi ta’siri shuki, koʻproq ta’lim olgan aholi past jinoyat darajasini anglatadi. Uchinchi tashqi ta’siri shuki, koʻproq ta’lim olgan aholi texnologik rivojlanishni va tarqalishini ta’minlaydi, bu esa hamma uchun samaradorlik va yuqori maoshga olib keladi. Ushbu uchta ijobiy ta’shqi ta’sir sabab, odamlar koʻproq ta’lim olgan qoʻshnilari bor boʻlishini xohlaydi.

Ijobiy ta’shqi ta’sirlar tahlili salbiy ta’shqi ta’sirlar tahliliga oʻxshaydi. 3-rasmda koʻringanidek, talab chizigʻi jamiyat uchun tovar qiymatini aks ettirmaydi. Ijtimoiy qiymat xususiy qiymatdan yuqori boʻgani sababli, ijtimoiy qiymat chizigʻi talab chizigʻidan yuqori boʻladi. Maqbul miqdor ijtimoiy qiymat va taklif chizigʻi (xarajat) kesishgan nuqtada boʻladi. Shunday ekan, ijtimoiy maqbul qiymat xususiy bozor aniqlagan miqdordan yuqori boʻladi.

Yana bir marta, hukumat bozor ishtirokchilarini tashqi ta’sirni oʻzlashtirishiga undab bozor muvaffaqiyatsizligini toʻgʻriirlashi mumkin. Ijobiy tashqi ta’sirlar holatidagi toʻgʻri javob, xuddi salbiy tashqi ta’sirlar holatining teskarisi boʻladi. Bozor muvozanatini ijtimoiy maqbul darajaga yaqinlashtirish uchun, ijobiy tashqi ta’sir subsidiya kiritishni talab qiladi. Aslida ham, bu hukumatni amaldagi siyosatining oʻzginasi: ta’lim davlat maktablari va hukumat grantlari asosida subsidiya bilan ta’minlanadi.

Xulosa qilish uchun: salbiy tashqi ta’sirlar bozorlarni ijtimoiy zaruriyatdan koʻproq miqdorda ishlab chiqarishga undaydi. Ijobiy tashqi ta’sirlar bozorlarni ijtimoiy zaruriyatdan kamroq miqdorda ishlab chiqarishga undaydi. Bu muammoni yechish uchun, hukumat salbiy tashqi ta’sirli tovarlarga soliq solish va ijobiy tashqi ta’sirli tovarlarga subsidiya berish orqali tashqi ta’sirlarning oʻzlashtirilishiga erishadi.