Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

11.20-rasm. Xarajatlari oʻsuvchi tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi taklifi chizigʻi.

Tarmoqqa yangi firmalarning kirib kelishi, ishlab chiqarish hajmining oshishi, ishlab chiqarish omillariga boʻlgan talabni oshiradi va bu oʻz navbatida ba’zi bir yoki barcha foydalaniladigan omillar narxini oshishiga olib keladi. Yangi firmalarning kirib kelishi bozor

taklifi chizigʻi

S₁ ni

S₂ holatga (ilgariday boshlangʻich muvozanat

narxigacha emas, balki undan yuqoriroq boʻlgan muvozanat holatga) siljitadi va natijada yangi muvozanat holat E₂ vujudga keladi, bu holatga yangi muvozanat narx R₃ toʻgʻri keladi va R₁ dan yuqori. Yangi muvozanat narx R₃ ning oldingi R₁ dan yuqori boʻlishi firmalarni oʻsgan xarajatlarini qoplaydi va ularga uzoq muddatli oraliqdagi muvozanatda nolga teng foydani olishni ta’minlaydi. Nima uchun deganda, ishlab chiqarish omillariga boʻlgan narxning oshishi firmaning uzoq muddatli va qisqa muddatli xarjatlarini oʻsishiga olib keladi. Ushbu vaziyat (12.20-rasm, a) da oʻz ifodasini topgan. Bu yerda uzoq muddatli

oʻrtacha xarajatlar yuqoriga ya’ni

LAC₁

dan

LAC₂

ga siljiydi, chekli qisqa

muddatli xarajatlar chapga,

SMC₁

holatdan

SMC₂

holatga siljiydi. Yangi

uzoq muddatli oʻrtacha xarajatlar minimumi yangi muvozanat narx R₃ ga teng boʻladi. Bu yerda ham oʻzgarmas xarajatli tarmoq kabi boshlangʻich talab oshish hisobidan olingan qisqa muddatli yuqori foyda uzoq muddatli oraliqda firma ishlab chiqarish hajmini oshirib borgan sari yoʻqolib boradi, ishlab chiqarish omillariga boʻlgan xarajat esa ortib boradi.

Demak, tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi taklif chizigʻi uzoq muddatli muvozanat nuqtadan, ya’ni E₂ nuqtadan oʻtadi (12.20-rasm b, S_L chizigʻi).

Xarajatlari oʻsayotgan tarmoqning uzoq muddatli taklif chizigʻi unga yuqoriga tomon yotiq boʻladi, nima uchun deganda, tarmoqdagi firmalar sonini oshishi bilan bir qatorda barcha firmalar uchun resurslar narxi ham oʻsib boradi.

Xarajatlari kamayib boradigan tarmoqda tarmoq ishlab chiqarishi ortib borganda, resurslarga boʻlgan narx pasayib boradi. Natijada tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi taklif chizigʻi unga pastga tomon yotiq boʻladi (12.21-rasm).

^{P S}1

_D1 ^D2
^S2

^E1

^P1
^{0 Q}1

^E2 _SL



Q

Q2