Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Moliyaviy

P↑ → aktivlarning↓ →  S↓ ( S↑  → AD↓ real qiymati
Import xaridlar samarasi shuni bildiradiki, biror mamlakatda tovar va xizmatlarning ichki narxlari tashqi narxlarga nisbatan oshib borsa, shu mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlarga talab kamayadi va oʻz navbatida shu mamlakatda import mahsulotlarga boʻlgan talab oshadi. Va, aksincha, ichki narxlarning pasayishi importning kamayishiga va eksportning oshishiga yoki YaIMga talab oshishiga olib keladi. Bu esa sof eksport hajmi orqali yalpi talab hajmiga ta’sir koʻrsatadi.

P↑→ X↓ ( M↑ →X_n↓ →AD↓

Yuqorida koʻrib oʻtilgan omillar yalpi talabning baho omillari deb ataladi. Bundan tashqari yalpi talabning bahoga bogʻliq boʻlmagan omillari ham mavjud. Bu omillardagi oʻzgarishlar yalpi talabning miqdorida oʻz aksini topadi va uning egri chizigʻini chapga yoki oʻngga siljitadi.

Yalpi talabning bahoga bogʻliq boʻlmagan omillariga quyidagilarni kiritamiz:

• 
  Iste’mol xarajatlaridagi oʻzgarishlar:
  

1. 
   iste’molchilarning real moddiy aktivlari miqdorining oʻzgarishi;
   
2. 
   iste’molchilar kutishi;
   

4. 
   iste’molchilarning qarzlari miqdorining oʻzgarishi;
   
5. 
   iste’molchilar daromadlaridan olinadigan soliqlar miqdorining oʻzgarishi.
   

• 
  Investitsiya xarajatlaridagi oʻzgarishlar:
  

1. 
   foiz stavkasidagi oʻzgarishlar;
   
2. 
   investitsiyalardan kutilayotgan foyda normasining oʻzgarishi;
   

4. 
   korxonalardan olinadigan soliqlar miqdorining oʻzgarishi;
   
5. 
   yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishga jalb qilinishi; f)zaxiradagi quvvatlar oʻzgarishi.
   

Davlat xarajatlarining oʻzgarishi. Masalan, harbiy xarajatlar va yangi kasalxona va boshqa muassasalar qurishga qaror qilinganda:

• 
  Sof eksport hajmidagi oʻzgarishlar:
  

1. 
   boshqa mamlakatlar milliy daromadlarining oʻzgarishi;
   
2. 
   valyuta kurslaridagi oʻzgarishlar.
   

Pulning miqdoriy nazariyasi tenglamasi yuqoridagilardan tashqari yalpi talabning narxlarga bogʻliq boʻlmagan yana ikki omilini beradi. Bular: pul taklifi (M) va pulning aylanish tezligi (V) dir.

Yalpi talabning bahoga bogʻliq boʻlmagan omillari ta’sirida AD egri chizigʻi oʻngga yoki chapga siljiydi. Natijada ma’lum baho darajasiga mos keluvchi talab qilinayotgan yalpi ichki mahsulot hajmi oʻzgaradi.

Pul taklifining, pulning aylanish tezligining oshishi, boshqa davlatlar milliy daromadining oshishi, milliy valyuta kursining ma’lum miqdorda pasayishi (bular eksportning ortishi, importning pasayishiga olib kelishi tufayli) oqibatida sof eksportning pasayishi va yalpi xarajatlar turli komponentlarining oshishi AD egri chizigʻining oʻngga siljishiga olib keladi. Bunga aksincha boʻlgan holatlarda AD egri chizigʻi chapga siljiydi.

3.