Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

XXII BOB. YALPI TALAB-YALPI TAKLIF MODELI

1. 
   Yalpi talab - yalpi taklif modeliga umumiy tavsif
   

Har qanday bozorda vaziyat talab va taklif oʻrtasidagi nisbatga bogʻliq boʻlib, ular hajmlarining oʻzgarishi baholarning oʻzgarishini keltirib chiqaradi. Baholarning oʻzgarishi esa talab va taklif hajmlariga ta’sir koʻrsatadi. Bunday oʻzaro bogʻliqlik umumlashtirilgan holda koʻrib chiqiladigan milliy bozorga ham taalluqlidir.

Alohida tovarlar va xizmatlar bozoridagi bunday bogʻliqlik talab va taklif modeli yordamida tadqiq qilinishini yaxshi bilamiz. Ammo makrokoʻlamda milliy ishlab chiqarish hajmining oʻzgarishi bilan birga baholar umumiy darajasining oʻzgarishi oʻrtasida bogʻliqlikni tadqiq qilish, nima uchun milliy ishlab chiqarish hajmi ayrim davrlarda barqaror oʻsishi, ba’zi davrlarda esa pasayib ketishni izohlab berish uchun bu modellardan foydalanib boʻlmaydi.

Bu vazifani bajarish uchun yalpi talab - yalpi taklif (AD-AS aggregate demand- aggregate supply) modelidan foydalanamiz.

Bu modelda yalpi taklif, baholarning umumiy darajasi kabi agregat koʻrsatkichlaridan foydalaniladi.

Makroiqtisodiyotda AD-AS modeli ishlab chiqarish hajmlari va baholar darajalarining tebranishlarini hamda ular oʻzgarishining oqibatlarini oʻrganish uchun bazaviy model boʻlib hisoblanadi. AD-AS modeli yordamida davlat iqtisodiy siyosatining turli variantlari tasvirlab berilishi mumkin.

Yalpi talab – uy xoʻjaliklari, korxonalar, hukumat va chet ellik xaridorlarning baholarning ma’lum darajasida iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarning umumiy hajmiga boʻlgan talabidir.

Yoki boshqacha qilib aytganda yalpi talab iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarni sotib olishga qilingan umumiy xarajatlar yigʻindisidir. Formula koʻrinishida yalpi talabni quyidagicha tasvirlash mumkin: