Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Nazorat savollari

1. 
   Sof monopol bozor qanday xususiyatlarga ega?
   
2. 
   Monopol raqobat bozorining mukammal raqobatlashgan bozor bilan oʻxshash tomonlari va farqlarini tushuntirib bering.
   
3. 
   Monopol bozoriga kirish toʻsiqlarini sanab bering.
   
4. 
   Oligopolik bozor qanday xususiyatlarga ega?
   
5. 
   Kurno muvozanatini izohlab bering.
   
6. 
   Duopolik bozorda harakat qilayotgan firmalar uchun quyidagilardan qaysi biriga erishish afzalroq: Kurno muvozanatiga, raqobatlashgan muvozanatga va kelishgan holda harakat qilishga?
   

3. BOB. ISHLAB CHIQARISH OMILLARI BOZORI

1. 
   Mehnat munosabatlari va mehnat resurslaridan foydalanish koʻrsatkichlari
   

Ishlab chiqarish omillari bozori deganda, mehnat, xom ashyo, kapital, er va boshqa ishlab chiqarish resurslari bozori tushuniladi. Resurslar bozoridagi talab va taklif iste’mol tovarlari bozori ta’sirida shakllanadi. Shuning uchun ham resurslarga boʻlgan talab hosila talab boʻlib, firmaning ishlab chiqarish hajmidan va uning xarajatlariga bogʻliq.

Ishchi kuchiga boʻlgan talabni alohida firma uchun qaraymiz. Bozor (tarmoq) talabini aniqlash uchun tarmoqqa qarashli firmalar talablari yigʻib chiqiladi.

Qoʻshimcha yollangan bitta ishchi kuchidan olinadigan qoʻshimcha

daromad mehnatning chekli daromadliligi deyiladi va u belgilanadi.

MRP_L

orqali

Mehnatning chekli daromadliligi MRP_L ning iqtisodiy ma’nosi

shundan iboratki, ya’ni u qoʻshimcha bir birlik ishchi kuchidan

foydalanib qoʻshimcha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini (MP_L ) ,

qoʻshimcha bir birlik ishlab chiqarilgan mahsulotdan olinadigan ^{qoʻshimcha daromad} MR ^{ga koʻpaytirish orqali aniqlanadi:}

MRP_L  MP_L  MR , (1)

bu erda

MRP_L

• 
  mehnatning chekli daromadliligi;
  

MP_L

• 
  mehnatning chekli mahsuloti;
  

MR ^{- chekli daromad.}

Ushbu muhim boʻlgan (1) munosabat iste’mol bozori raqobatlashganmi yoki yoʻqmi har qanday raqobatlashgan omillar bozori uchun oʻrinlidir.

Masalan, kapital bozori uchun:

MRP_K  MP_K  MR,

bu erda

MRP_K

• 
  kapitalning chekli daromadliligi;
  

MP_K

• 
  kapitalning chekli mahsuloti;
  

MR ^{- chekli daromad.} Er bozori uchun:

MRP_t
 MP_t  MR .

Raqobatlashgan bozor sharoitida chekli daromad bozor narxiga

teng, ya’ni

MR  P

boʻlgani uchun, chekli mehnat daromadliligi

quyidagicha aniqlanadi:

MRP_L  MP_L  P.

(2)

Chekli daromadning kamayish qonuniga koʻra, mehnatning chekli

mahsuloti ish vaqti uzayishi bilan kamayib boradi. Demak,

MRP_L

chizigʻi

narx oʻzgarmasa ham pastga qarab yoʻnalgan boʻladi (1-rasm).

Harajat

t