O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti turkiya tarixi

Kyoprulyu islohotlari. Yangi bosqinchilik yurishlari uchun mablag‘ topish maqsadida buyuk vazir Mahmed Kyoprulyu (1656 –1661) sipohiylar qo‘shinining ilgarigi imkoniyatlarini qayta tiklashga asosiy e’tiborni qaratdi, chunki bu ish hukumatning harbiy xarajatlarini bir necha barobar qisqartirishi mumkin edi. Mahmed Kyoprulyu va uning vorislari – Fozil Ahmet Kyoprulyu va Qora Mustafo Kyoprulyu tomonidan ko‘rilgan chora-tadbirlar feodal ko‘ngillilar safining ko‘payishiga olib keldi. Kyoprulyu turk qo‘shinlarining jangovar qudratini oshirishga, Kichik Osiyo va Suriyadagi feodallarni bo‘ysundirishga va markaziy hokimiyatni mustahkamlashga muvaffaq bo‘ldi. Biroq Kyoprulyu islohotlari oldingi harbiy-feodal tizimni to‘la tiklay olmadi. Kyoprulyu islohotlarini xarakteriga ko‘ra, ikki uchli tayoqqa o‘xshatish mumkin edi. Bir tomondan bu islohotlar bir necha yillar davomida harbiy muvaffaqiyatlarni ta’minladi, ikkinchi tomondan esa – sipohiylik tizimining so‘nggi zaxiralarini ham safarbar qilib bo‘ldi. Turklarning yangi g‘alabalari feodal ekspluatatsiyaning kuchaytirilishi, dehqonlarning ommaviy kambag‘allashuvi hisobiga amalga oshgan edi. Oqibatda, Kyoprulyu islohotlari sipohiylik tizimining to‘la barbod bo‘lishiga olib keldi. 1683 yili turklarning Vena ostonalaridagi mag‘lubiyati Usmoniylar imperiyasining harbiy va siyosiy qudratini qaytarib bo‘lmasligini aniq-ravshan ko‘rsatib berdi.