O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

4. Talab va taklif muvozanati 

Bozor  muvozanati  –  iqtisodiy  sub’ektlarni  qoniqtiradigan  va  unga  xech 

qanday o‘zgartirish kiritishni talab etmaydigan bozor xolati.  

Talab yoki taklifning narxga ta’sir ko‘rsatmaydigan omilari ta’siri natijasida 

muvozanatning  birlamchi  parametrlari  o‘zgarishi  va  yangi  darajaga  chiqishi 

mumkin.  Erkin  sharoitida  bozor  mexanizmi  muvozanat  shakllangunga  qadar 

narxlar o‘zgarishini ta’minlab turadi. Muvozanat nuqtasida tovarning defisiti ham 

ortiqchasi  ham,  narxlar  tomonidan  bosim  ham  bo‘lmaydi.  Real  bozor  sharoitida 

talab va taklif doimiy ravishda bir-birini taqozo qilib kelmaydi, biroq muvozanatni 

ta’minlash tendensiyasi mavjud.  

Bozor  muvozanati  barqaror  deb  tan  olinadi,  agarda  bozor  o‘zining  ichki 

omillari  evaziga  oldingi  holatiga  qayta  oish  qobiliyatiga  ega  bo‘lsa.  Bu  holatda 

bozorning  o‘z-o‘zini  boshqarish  mexanizmi  ishga  tushadi.  Agar  bozor  barqaror 

bo‘lsa,  davlat  uning  faoliyatiga  aralashmaydi,  agar  u  izdan  chiqsa,  davlatning 

aralashuvi shart va zarur bo‘lib qoladi.  

Bozorni  tahlil  qilish  natijalari  shuni  ko‘rsatdiki,  bu  yerda  asosiy  omil  vaqt 

omili  qisoblanadi.  Vaqt  omiliga  bo‘yicha  muvozanatning  turli  modellari  kelib 

chiqadi. Masalan, statistik va dinamik modellar.  

Talab  va  taklif  omillarini  kompleks  tadqiq  qilish  aniq  bir  tovar  yokii 

xizmatlar  bozorining  sifatli  tahlilini  va  bozor  kon’yunkturasini  qisqa  va  uzoq 

muddatli kelajakda bashoratlash imkonini beradi.