|
Tashxislashning maqsadi – o‘rganilayotgan obyektni holatiga aniq va to‘g‘ri baho berish, undagi yutuqlarni takomillashtirish, kamchiliklarni tugatish borasida qilinadigan ishlarni strategiyasi va taktikasini ishlab chiqishdir. Shuningdek, tashxislashning maqsadi korxonaning ishlab chiqarish, xo‘jalik va moliyaviy faoliyatidagi mavjud bo‘lgan muammolarni, ularni hosil bo‘lish sabablarini aniqlash hisoblanadi.
Vazifasi – korxona tuzilmasini tashkil qiluvchi barcha elementlarga chora-tadbirlar ishlab chiqishdir. Shunday ekan, inqirozga qarshi boshqaruvni samarali tashkil etishning talablaridan biri ham tashxislash jarayonini tashkil etilish darajasiga bog‘liq.
Tashxislash tushunchasi avval tibbiyotda paydo bo‘lgan bo‘lib, quyidagicha ta’riflanadi: tashxis, diagnoz – kasallikning xususiyati, mohiyati va bemorning ahvoli haqida vrachlar bergan qisqacha ta’rif, ta’rif, xulosa, kasallikning nomi. Bemorni to‘g‘ri davolash uchun tashxis aniq qo‘yilishi shart. To‘g‘ri tashxis qo‘yish uchun bemorda kasallikning o‘tish xususiyatlarini bilish, kasallik belgilarini barcha usullar bilan o‘rganish va boshqa kasallik belgilariga taqqoslab ko‘rish kerak. Tashxisni rasmiylashtirishda asosiy kasallikdan tashqari, unga qo‘shilgan yo‘ldosh kasalliklar ham ko‘rsatiladi. Erta qo‘yilgan (kasallikning boshlang‘ich belgilariga ko‘ra) klinik (tekshirishlar natijasiga asoslanib, differensial (farqlash) funksional (a’zolar funksiyasini tekshirib)), davo natijalariga qarab qo‘yilgan, shuningdek, vafotdan keyingi (patologoanatomik) va boshqa tashxislar farq qiladi. Har qanday kasallikni o‘z vaqtida aniqlab to‘g‘ri tashxis qo‘yilgandagina davolash natijasi samarali bo‘ladi5.
Kundalik hayotda tashxis so‘zini qo‘llanilishida biz birinchidan, kimnidir yoki nimanidir tadqiq qilish natijalarini qayd qilishni, ikkinchidan, mazkur natijalarning ko‘rsatkichlariga, me’yorlariga va xarakteriga qarab xulosa berishni tushunamiz.
Tashxis qo‘yish tashxislash kategoryasidan foydalanish imkoniyatini beradi. Tashxislash tibbiyot nuqtai nazaridan, kasallikni davolashga mo‘ljallangan kompleks choralarni ishlab chiqish uchun kasalikka aniqlik kiritish jarayonidir. SHu kabi korxonalar faoliyatida iqtisodiy-moliyaviy barqarorlik darajasini o‘rganishni tashxislash amaliyoti natijasida qo‘lga kiritiladi. Tashxis qo‘yishni iqtisodiy kategoriya sifatida tushunish uchun avvalo iqtisodchi olimlarni bu haqdagi fikrlarini va qarashlarini o‘rganish lozim.
Tashxislashni amalga oshirish uchun korxona holati turli xil uslublar orqali uning faoliyatini ko‘p tomonlama baholash va ko‘rib chiqish uchun moliyaviy tahlil qilinadi. Tahlilni o‘tkazish uchun buxgalteriya hisobotlari bazasi ostida hisoblanadigan moliyaviy ko‘rsatkichlardan foydalaniladi6. inqiroz tushunchasi esa yuqoridagi barcha tushunchalardan farq qilib faqatgina korxonagan iqtisodiy jihatdan tahdid mavjudligini ko‘rsatib berish bilan kifoyalanadi. Chunki, iqtisodiy inqiroz degani bankrot degani emas, faqatgina shuni ehtimolini mavjudligidan dalolat beradi xolos. Iqtisodiy nochorlik ko‘rsatkichlarni normal shartni qanoatlantirishga qarab topilsa, aynan ishu tahlilni xulosasi iqtisodiy inqiroz tahdidi mavjudiligini ko‘rsatib beradi.
Yuqoridagi tushunchalarni izohidan shuni aniqlash mumkinki, bankrotlik “Bankrotlik to‘g‘risida”gi qonuninng 4-moddasi asosida aniqlansa, iqtisodiy nochorlik biznes diagnostikasi yordamida aniqlanadi va har qanday nochor korxona ham bankrot bo‘lavermaydi. Iqtisodiy inqiroz esa tahdid hisoblanib diagnostikaning xulosasi asosida belgilanadi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlar bankrotlik holatidan chiqish va to‘lov qobiliyatini tiklash uchun juda ko‘p chora-tadbirlardan foydalanadilar. Yuqorida inqirozdan chiqishni davlat tomonidan amalga oshirilish mukin bo‘lgan chora-tadbirlarini huquqiy xujjatlari bilan tanishib chiqildi, unda faqatgina xujjatlar strukturasi ko‘rildi, endi inqirozga qarshi boshqaruvni davlat tomonidan amlga oshirilishini, ya’ni “Bankrotlik to‘g‘risida”gi qonun asosidagi taomillarda ko‘rib chiqiladi. Unga asosan bankrotlik taomillari kuzatuv taomilidan to tugatishga doir ish yuritish taomiligacha korxonani holatidan kelib chiqib qo‘llanilaveradi. Uni quyidagi rasmda aks ettirish mumkin(7.1-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |
