O`zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

1-jadval

Bank va uning turlari

t/r	Turkumlash belgilari	Bank turlari
	Vakolatiga qarab	emissiya qiluvchi banklar tijorat banklari investitsion banklar universal banklar
	Operatsiyalarni bajarish xarakteriga qarab	tarmoqlar bo‘yicha mijozlar tarkibi bo‘yicha miqdor bo‘yicha regionlar bo‘yicha xizmat qiluvchi banklar
	Mulk shakliga qarab	ixtisoslashgan (masalan, ipoteka) banklar davlat banklari aksioner (hissador) banklar xususiy banklar aralash banklar
	Faoliyat miqyosiga qarab	bank konsorsiumlari yirik banklar o‘rta banklar mayda banklar
	Xizmat qilish sohasiga qarab	mahalliy (regional) banklar regionlararo banklar milliy banklar xalqaro banklar
	SHo‘‘balar soniga qarab	sho‘‘basi bor banklar sho‘‘balari yo‘q banklar

«Bank» so‘zi italyancha «Banca» so‘zidan olingan bo‘lib, «stol», aniqrog‘i «pulli stol» degan ma’noni anglatadi. XII asrlarda Genuyada pul almashtiruvchilarni «Bancherii» deb atashgan. Agar puldorlardan birortasi ishonchni oqlamasa va o‘z ishiga mas’uliyatsizlik qilsa, u o‘tirgan stolni sindirib tashlashgan va uni «Banco rotto», ya’ni «bankrot» deb atashgan. Bugungi kunda bizga ma’lum bo‘lgan «bankrot» so‘zi ham italyancha «Banca» so‘zidan olingan.

O‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonunida bankka quyidagicha ta’rif berilgan:

«Bank - tijorat tashkiloti bo‘lib, bank faoliyati deb hisoblanadigan quyidagi faoliyat turlari majmui­ni, ya’ni:

• 
  yuridik va jismoniy shaxslardan omonatlar qabul qilish;
  
• 
  qabul qilingan mablag‘lardan tavakkal qilib kredit berish;
  
• 
  investitsiyalash uchun foydalanish;
  
• 
  to‘lovlarni amalga oshiruvchi yuridik shaxsdir».
  

«Bank ishi» fanining tahlil usullari

t/r	Tahlil usullari	Mazmuni
1.	Tizimli yondoshuv	bank tizimi yaxlit tarzda olib qaraladi. Bu yondoshuv turlicha bo‘lishi mumkin: tizimli-kompleks yondoshuv tizimli-funksional yondoshuv tizimli-tarkibiy yondoshuv tizimli-kommunikatsion yondo­shuv.
2.	Kompleksli yondoshuv	bank tizimi boshqa ob’ektlar bilan o‘zaro bog‘lanishda va aloqadorlikda qaraladi.
3.	Tarkibiy yondoshuv	bank tizimi tarkibiy qismlarga bo‘lib o‘rganiladi.
4.	Vaziyatli yondoshuv	bank tizimining muayyan sharoit­dagi ichki va tashqi va­ziyatiga qarab tegishli ma’qul usul qo‘llaniladi.
5.	Integratsion yondoshuv	bank tizimi yukoridagi usullar (vaziyatli, kompleksli, tarki­biy yondoshuvlar)ni birgalikda qo‘llash yordamida tahlil qilinadi.
6.	Modellashtirish Usuli	bank tizimini tahlil qilish uchun turli chizmalar, modellar, xomaki materiallar tayyorla­nadi.
7.	Iqtisodiy matematik yondoshuv	maqbul qaror qabul qilish maqsadida matematik uslublar keng qo‘llaniladi.
8.	Kuzatish usuli	bank tizimi to‘g‘risidagi ma’lu­motlar rejali, ilmiy, uyushti­rilgan asosda to‘planiladi.
9.	Tajriba usuli	tahlil jarayonida bank tizimiga nisbatan namunaviy tajribadan o‘tgan usullar qo‘llaniladi.
10.	Sotsiologik kuzatuv usuli	turli anketali so‘rovlar, suhbatlar, testlar, infratu­zilmaviy tahlillar o‘tkaziladi.

Demak, bank - bu pul mablag‘larini o‘zida mujassamlashtiruvchi va jamg‘aruvchi, kredit beruvchi, pul hisobini olib boruvchi, pul va qimmatli qog‘ozlarni emissiya qiluvchi, oltin va chet el valyutalari bilan operatsiyalarni bajaruvchi yirik muassasadir.

Ko‘pgina moliya institutlari, shu jumladan qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisi bilan shug‘ullanuvchi dilerlar, broker firmalari, sug‘urta kompaniyalari o‘zlarining ko‘rsatgan xizmatlari bilan ko‘proq banklarga tenglashishga va bankka xos ishlar bilan shug‘ullanishga harakat qiladilar.

Ana shunday moliya institutlari o‘zlarini bank bo‘lmagan banklar deb ataydilar