O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toskent davlat iqtisodiyot universiteti



Download 0,5 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/65
Sana29.08.2021
Hajmi0,5 Mb.
#158487
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   65
Bog'liq
DARSLIK иктисоди таълимотлар тарихи

Avesto         ming yillik boshlaridagi voqealarni aks ettiradi va juda qadimiy 

yodgorlikdir (2700 yilligi bayram qilindi).  

Bu  dinning  ta'sir  doirasi  juda  keng  bo'lib,  hozirgi  Eron,  Markaziy  Osiyo, 

Kavkazorti  yurtlari  (ayniqsa  Ozarbayjon)  va  boshqa  joylarda  tarqalgan.  M.a.  II 

ming  yillik  oxiri  -  I  ming  yillik  boshida  paydo  bo'lgan  «Avesto»ning  to'liq  asl 

nusxasi  saqlanmagan,  uning  ayrim  qismlari  topilgan,  u  qadimiy  parfyan,  oromiy 

yozuvida  bitilgan,  hozirgi  davrda  rus  va  o'zbek  tillariga  tarjima  etilgan,  ayrim 

bo'laklari «San'at», «O'zbek tili», «Fan va turmush» jurnallarida e'lon qilindi. 

 Zoroastrizmning asosiy g'oyasi dualizmga, ya'ni bir tomondan Yaxshilik va 

rug'lik  (xudosi  Axura  Mazda),  ikkinchi  tomondan  vuzlik  va  Qorong'ilik  (xudosi 

Anxra Manu) kuchlari o'rtasidagi kurashdir.  

Inson  xo'jalik  faoliyatida  tabiiy  muhit  bilan  chambarchas  bog'liq  deb 

uqtiriladi, ammo  insonga  alohida e'tibor beriladi. Insonga  tanlash huquqi  berilgan 

bo'lib,  u  Yaxshilik  yoki  monlik  tomonlarni  olishi  va  shunga  mos  harakat  qilishi 

kerakligi aytiladi.  

Yaxshilik  odamining  faoliyati  yaxshi  g'oya,  yaxshi  so'z  va  yaxshi  ishlar 

bilan  bog'langan  bo'lishi  kerak.  Moddiy  boyliklarni  ko'paytirish  erug  dunyodagi 



yaxshi  ishlarning  asosiysi  hisoblangan.  Shu  sababli  «Avesto»  matnlarida  natural-

xo'jalik faoliyati keng targ'ib etilishi va amaliy maslahatlar berilishi tasodif emas.  

Avestoda  «O'z  hayoti  davomida  go'zallik  va  yaxshilik,  nur  va  quvonch 

yo'lida xizmat qilgan odam parso va hakgo'y, pok va adolatli bo'lib, mehmonlarni 

beg'araz  kutgan.  Xotinini  sevib  erni  mollarni  parvarish  qilgan, odamlarning  molu 

mulkiga ko'z olaytirmagan, tabiatni asrab-avaylab undan zavq olgani uchun uning 

joni ham bitmas-tuganmas rohat va farog'atga burkanadi» deb yoziladi.  

Ko'chmanchi  xalqlarning  asosiy  boyligi  bo'lgan  mollar  sonini  saqlash 

qo'llanilib,  ularni  bekordan-bekorga  qurbon  qilaverish  qoralanadi.  Bu  g'oya 

ayniqsa  ilk  zoroastrizmda  kuchli.  Hayvonot  dunyosini  asrash,  uning  sonini 

oshirish, sifatini yaxshilash (ayniqsa semirtirish) ga alohida urg'u berilgan. Buning 

uchun  esa  yaxshi  yaylov,  kerakli  qarov,  em-xashak  bilan  ta'minlash  eng  yaxshi 

faoliyat  deb  baholanadi.  Yaxshi  ishlarni  amalga  oshirish  kuchli  hokimiyat  bilan 

bo'lishi qayd etiladi. Kitobda yozilishicha, hayvonlarni o'g'irlash yoki tortib olish, 

turar  joylarni  xonavayron  qilishdan  asrashga  intilish  Yaxshilik  g'alabasiga  olib 

keladi.  Ana  shu  qoidalarga  amal  qilganlarga  yaylovlar  bo'ylab  erkin  harakat 

qilishga  va'da  beriladi,  chunki  tabiiy  yaylovlar  cheklangan  sharoitda  bu  «erkin 

harakat» ta'minoti muhimdir, aks holda o'zaro to'qnashuv va urushlar ro'y bergan.  

Ma'lum  qonun-qoidalarga  bo'ysunish  kuchli  hokimiyat  va  mo''tadillik  bilan 

bog'liq  edi.  O'zaro  shartnomalarga  bekamu-ko'st  amal  qilish  zarurligi,  ayniqsa 

o'zaro moddiy yordam berish kerakligi targ'ib etiladi.  

Avesto  ma'lumotlariga  qarab  shu  davrdagi  jamiyatning  ijtimoiy  ahvolini 

bilib  olish  mumkin.  Bu  davrda  urug'  jamoasi  emirilib,  dastlabki  sinf  (kasta)lar 

paydo bo'lganligi ayondir, ular kohinlar, harbiylar, chorvadorlar va hunarmandlar, 

demak,  ilk  sinfiy  jamiyat  yuzaga  kelayotgan  davr  bo'lgan.  Aholi  ko'proq  yarim 

ko'chmanchilik asosida kun kechirgan. Ekstensiv chorvachilik etakchi edi.  

Ideal  hayot  tarzi  quyidagicha  talqin  etilgan  bo'lib,  uningcha  erdan  shunday 

joyni topish yoki yaratish kerakki, u erda ko'p ovqat pishirilishi, doim katta bo'lak 

go'sht  tegishi,  otlar  pishqirib  turishi,  ot-arava  g'ildiraklari  jarangi  chiqishi, 

qamchilar  doim  ko'tarilib,  ovozi  chiqib  turishi,  odamlar  jag'i  tinmaydigan  (ovqat 

eyishda),  ziravorlar  etarlicha  yashirib  qo'yilgan,  xushbuy  hidlar  arimaydigan, 

yaxshi  hayot  uchun  kerakli  barcha  narsalarni  istakka  qarab  ko'p  miqdorda 

saqlanadigan omborlar bor joy tushunilgan. 

«Avesto»  bo'yicha  turli  tabiiy  ofatlarga  qarshi  zahira  oziq-ovqatlar  barpo 

qilish  qo'llab-quvvatlanadi  (Konfutsiylik  va  boshqa  ta'limotlarda  ham  bu  g'oya 

katta o'rinni tutadi).  

 

«Avesto»ning yozilishi jihatidan keyingi davrga mansub fikrlarda, masalan, 



chorvadorlar  hamkori  Yim  to'g'risidagi  afsonada  «oltin  asr»dagi  mol-qo'ylarning 

mo'l-ko'lligi  haqida  so'z  yuritiladi.  Yimning  xizmati  ulug'lanib,  kuchli  sovuq,  kor 

va  suv  to'fonidan  hayvonlar  va  odamlarni  qutqarish  uchun  «varu»  (qo'rg'on) 

qurdirib,  unga  suv  o'tkazadi,  mayda  va  yirik  mollar,  odamlar,  it,  qush,  barcha 

o'simliklar  urug'i  va  yonib  porlab  turgan  olovni  keltiradi  (Nuh  payg'ambar  bilan 

solishtiring).  Odamlar  uchun  turar  joy,  hayvonlar  uchun  molxonalar  qurilgani 

aytiladi.  



«Avesto»ning  3-bobi  (fargard)  «Vandidot»  bo'lib,  nisbatan  keyingi  davr 

voqealarini  aks  ettiradi, unda  asosan  dehqonchilik  va  dehqon  mehnati  ulug'lanadi 

(avvalgi boblarda chorva etakchi edi). Endilikda ko'proq ekin ekiladigan, don, o't, 

mevali  ekinlar  o'stiriladigan,  suvsiz  joylarni  sug'oradigan,  suvi  ortiqcha  erlar 

quritiladigan  (sug'orish  bilan  birga  zax  qochirish)  joylar  maqtaladi,  hatto  erlarga 

ko'p  go'ng  solinishi,  buning  uchun  esa  ko'proq  kichik  va  katta  qoramollar  boqish 

tavsiya etiladi. Bunda juda katta tabiiy mantiq borligi aniq ko'rinib turibdi.   

Kitobning  bu  bobida  dehqonchilik  va  ayniqsa  don  ekish,  g'allakorlik 

ulug'lanadi.  Aholini  qunt  bilan  don  etishtirishga  undaladi,  hatto  g'allakorlar 

e'tiqodni olg'a suruvchilar deb talqin etiladi. «Dehqonchiliksiz mo'l-ko'lchilik yo'q»

degan  aqida  ilgari  suriladi  (fiziokratizm  ta'limoti  bilan  solishtiring).  «Kimda-kim 

zaminni chap va o'ng qo'l bilan, o'ng qo'l va chap qo'l bilan shudgor qilsa, zamin 

unga  farovonlik  baxsh  etadi.  U  go'zal  va  pokiza  qizga  o'xshaydi.  Bu  qiz  er 

xonadoniga kirib borib, o'z to'shagidan halol yostiqdoshiga farzandlar tug'ib beradi. 

Zamin  ham  mo'l-ko'l  mevalarini  in'om  etadi»,  deyilgan,  bunda  erni  tobora 

madaniylashtirish va undan ko'proq naf olishi haqida gap boradi.  

Xo'jalikning  barcha  tarmoqlari  orasida  g'allakorlikka  eng  yuksak  baho 

beriladi.  Zoroastrizm  qashshoqlikni  yo'qotish  yoki  unga  yo'liqmaslik  uchun 

ziroatchilikini  rivojlantirish,  yangi  erlarni  ochish  bo'yicha  faol  siyosat  olib  borish 

kerakligini uqtiradi. Ammo inson erni tashlasa, unga qaramay qo'ysa, unday odam 




Download 0,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   65




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish